Είναι πάντα δύσκολο να ξεκινήσεις να γράφεις από κενό χαρτί με ένα συνονθύλευμα σκέψεων να σε κατακλύζουν από την πρώτη κιόλας λέξη που θα αποτυπώσεις. Ο λόγος όμως που το αποφάσισα , βασίζεται κυρίως σε μια προσωπική παρατήρηση. Στην ανάγνωση εγγράφων και συγγραμμάτων , με προκατάληψη από πάρα πολλούς ανθρώπους γύρω μου. Αυτό οδηγεί , πάντα στην μονόπλευρη και πιθανόν αλλοιωμένη αποτύπωση νοημάτων και σκέψεων του συγγραφέα , με οδηγό την αποδοχή ή την άρνηση που επικρατεί στις δικές μας σκέψεις.
Το άρθρο εδώ δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω ,από μια προσωπική θέση και ένα τρόπο που χρησιμοποιώ προσωπικά έτσι ώστε πάντα να μπορώ να παρατηρώ και να μελετώ βιβλία που πέφτουν κατά καιρούς στα χέρια μου.
Δεν είναι οδηγός , δεν είναι στερεότυπο. Είναι μια κίνηση , μια σκέψη που μου βγαίνει κάθε φορά που αντιμετωπίζω μαύρα στίγματα σε ένα χαρτί ή σε ένα ηλεκτρονικό έντυπο , που οδηγούν στην έκφραση ιδεών ή απόψεων κάποιου. Τα παραθέτω εδώ , έτσι ώστε ίσως κάποιος να μπορέσει να επωφεληθεί από αυτά, αν θέλει.
Προετοιμασία.
Η ανάγνωση ενός βιβλίου πάντα θέλει προετοιμασία. Δεν μιλώ για την φευγαλέα πρώτη ματιά και ανάγνωση που δεν αποτυπώνεται , αλλά για την πραγματική μελέτη ενός έντυπου γεμάτο από ιδέες και πνεύμα.
Ο αναγνώστης πάντα πρέπει να είναι «κενός πνεύματος» και να αφαιρεί από τον εαυτό του , προσωρινά το δικαίωμα της κριτικής και της σκέψης , ξεχνώντας τα όσα έχει στο μυαλό του ως θεμέλια και ως πρώτη γνώση.
Αυτό είναι και το πιο δύσκολο στάδιο όλων καθώς εμπεριέχει το ΕΓΩ μας σε έντονο βαθμό. Οι πρότερες γνώσεις μας, πάντα είναι εκεί και διαμορφώνουν χαρακτήρα και οπτική που όμως σε αρκετά σημεία παρεμποδίζουν στην σωστή οπτική του κειμένου και δημιουργούν στεγανά στην σωστή κατανόηση του.
Η διαδικασία δεν είναι εύκολη και ο κάθε μελετητής θα πρέπει να βρει τον δικό του τρόπο , «περιθωριοποίησης» των παλαιότερων γνώσεων του, προς όφελος απορρόφησης των νέων. Ο δικός μου τρόπος έχει να κάνει πως αποδέχομαι σε πρώτη φάση τα πάντα ως σωστά και αληθινά. Τουλάχιστον σε πρώτη επαφή.
Το δεύτερο στάδιο της προετοιμασίας έχει να κάνει με το τι πρέπει να έχει κάποιος μαζί του, σαν βοηθήματα. Ένα τετράδιο και ένα μολύβι/στυλό/μαρκαδόρος επισήμανσης , είναι ότι καλύτερο. Με αυτά μπορεί κάποιος να σημειώσει κάποια αποσπάσματα ή να προσθέσει κάποιες σημειώσεις στο τετράδιο με σημεία αναφοράς τις σελίδες, για να ανατρέξει μετέπειτα σε αυτό που θέλει.
Ανάγνωση.
Όσο και αν ακούγεται «κάπως» , κανείς δεν είναι ικανός να πάρει τα σωστά μηνύματα, όταν από την πρώτη ανάγνωση θα θελήσει να μπει στην διαδικασία της μελέτης του κειμένου. Το μάτι και ο εγκέφαλος δεν είναι ακόμα συγκεντρωμένα και πολλά κομμάτια είτε θα περαστούν εντελώς «ανιχνευτικά», είτε απλά θα επαναλάβουν την «ηχώ» των γραμμάτων μέσα στο μυαλό.
Το ιδανικό , ίσως είναι , να αναγνωστεί το πλήρες κείμενο με την ίδια ικανότητα που έχει ένα μικρό παιδί. Τα μικρά παιδιά έχουν την ικανότητα να εντυπωσιάζονται πιο εύκολα και επίσης να περνάνε ότι δεν τους αρέσει χωρίς να του δίνουν σημασία. Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί ο μελετητής να σημειώσει τα εμφανώς ενδιαφέροντα , αλλά κυρίως εκείνα τα κομμάτια που με την πρώτη ματιά , του είναι «αδιάφορα». Συνήθως εκεί είναι και τα μηνύματα ανάμεσα στις γραμμές που ορίζουν οι ενήλικοι και ως «αλήθειες».
Ο επίλογος του Βιβλίου , είναι πάντα η σύνοψη του κειμένου, που όμως στις περισσότερες φορές , δεν είναι και η πλήρης απεικόνιση του. Περισσότερο περιέχει τις θέσεις του συγγραφέα ή κάποια ερωτήματα που δημιουργούνται προς απάντηση.
Σε κάποια άλλα πάλι βιβλία, δεν είναι παρά «το τέλος της αρχής». Στο τέλος του βιβλίου απλά έχει θεωρηθεί ότι έχει δοθεί το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα και για αυτό , ίσως, να τελειώνει κατά την πρώτη ανάγνωση , απότομα και απογοητευτικά.
Μελέτη
Στάδιο Ι.
Στο στάδιο αυτό , έχουν συγκεντρωθεί σημειώσεις, ενδείξεις και αναφορές και ο αναγνώστης θα πρέπει να ετοιμαστεί για την μελέτη των όσων έχει ανά χείρας πλέον.
Κάπου εδώ επανέρχονται και οι παλαιότερες γνώσεις αλλά όχι η κριτική του ικανότητα… τουλάχιστον όχι ακόμα. Οι παλαιότερες γνώσεις θα χρησιμοποιηθούν , έτσι ώστε αντίστοιχα με τις σημειώσεις να βρεθούν αναφορές , διασταυρώσεις ή ακόμα και ταυτόσημες πηγές και αναφορές , σχετικές με το αντικείμενο μελέτης του.
Η διαδικασία αυτή είναι μακρόχρονη, επίπονη και θέλει πολύ υπομονή και πιθανόν απομόνωση με φυσικούς (μόνος σε δωμάτιο) ή τεχνητούς τρόπους (ακουστικά με χαλαρωτική και χαμηλή σε ένταση μουσική) από το γύρω περιβάλλον.
Το περιβάλλον σε ένα άνθρωπο που θέλει να μελετήσει κάτι , παίζει σημαντικό ρόλο. Αλλιώς θα αντιμετωπίσεις τον χρόνο που περνάει και τον ξοδεύεις μέσα σε ένα δωμάτιο με αρκετό φώς του ήλιου , και ησυχία-γαλήνη… και αλλιώς σε ένα δωμάτιο με κόσμο μέσα , ηλεκτρονικά μέσα (TV,Radio) σε υψηλή ένταση που θα αποσπούν την προσοχή.
Προσωπικά για μελέτη προτιμώ πολύ πρωινές ή σχετικά βραδινές ώρες με καιρό που δεν σε αφήνει να περιπλανιέσαι σε δρόμους ή με παρέες. Για αυτό και είναι για μένα δύσκολο να εντοπίσεις τέτοια κομμάτια της ημέρας , σε μια ζωή που έχουμε μάθει να είμαστε υπό καθεστώς συνεχούς πίεσης και άγχους.
Στάδιο ΙΙ.
Εδώ κάπου ο μελετητής πρέπει να διαχωρίσει το βιβλίο , βάσει της πρώτης ανάγνωσης σε ενότητες. Αυτό μπορεί και δίνει τρία καλά σημεία σε αυτόν.
1) Μπορεί και δίνει μια καλύτερη και πιο συγκεντρωτική οπτική στο περιεχόμενο της κάθε ενότητας , από το να χαθεί στον ωκεανό των σκέψεων του συγγραφέα.
2) Μπορεί και αναγνωρίζει τα σημαντικότερα στοιχεία, σε πολύ λιγότερο χρόνο, έτσι ώστε να έχει την ικανοποίηση και την ψευδαίσθηση ότι η μελέτη του προχωράει γρήγορα. Αυτό ικανοποιεί εν μέρει και την ανάγκη μας για κέρδος χρόνου, ειδικά σήμερα που είμαστε όπως είπα , όλοι αρκετά πιεσμένοι.
3) Τα αποτελέσματα της μελέτης και της έρευνας του, θα είναι ευκολότερο να αρχειοθετηθούν ιεραρχικά , κατά τις γνώσεις του, στο τέλος. Είναι πολύ ευκολότερο με αυτό τον τρόπο , παρά να μαζεύεις από δεκάδες σελίδες και υποσημειώσεις , στο σύνολο ενός βιβλίου.
Αφού έχουν διαχωριστεί οι ενότητες, ταυτόχρονα επιμερίζεται και το σημειωματάριο , ενώ ακόμα καλύτερο θα είναι να υπάρχει και ένα sticky-notes μαζί. Αυτό θα χρησιμοποιηθεί σε κείμενα πηγών διασταύρωσης ή σε πρόχειρες σημειώσεις σε σελίδες , έτσι ώστε να μπορεί να βρει ευκολότερα τα σημεία ενδιαφέροντος.
Στάδιο ΙΙΙ.
Η πραγματική μελέτη έρχεται από την προσπάθεια του αναγνώστη να μπει στην διαδικασία σκέψης του συγγραφέα. Εκεί είναι το «λυσάρι» του κειμένου και με οδηγό αυτό το κομμάτι πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να ξεφύγει και να περιπλανιέται , σε ανούσιες έρευνες.
Για παράδειγμα σε ένα βιβλίο Ιστορικής Διπλωματίας, είναι πολύ ευκολότερο να χαθείς στο πλήθος των αναφορών και των ημερομηνιών και να χάσεις ουσιαστικά το σκεπτικό των πράξεων σε αυτό. Ο συγγραφέας τοποθετεί συνήθως τις ονομασίες και ημερομηνίες σαν αποδεικτικά στοιχεία και όχι σαν πηγές σκέψης και έρευνας.
Με το παραπάνω σκεπτικό λοιπόν κάποιος θα πρέπει να αναγνωρίσει το «ΓΙΑΤΙ» γράφτηκε αυτό το βιβλίο και να κυνηγήσει ακριβώς εκείνα τα σημεία που θα τον οδηγήσουν στα επιχειρήματα του «ΓΙΑΤΙ».
Οι σημειώσεις και αναφορές σε κάθε τέτοιο επιχείρημα είναι και το κομμάτι που θέλει ανάλυση (ή αστερίσκο αν προτιμάται από τα σχολικά μας χρόνια) και περαιτέρω εξακρίβωση. Οι διασταυρώσεις και οι πηγές που θα έχουμε παίζουν τον καθοριστικό ρόλο εδώ. Η αρχή εδώ είναι μία και μόνη. Αμφισβητούμε τα πάντα. Σε αντίθεση με την πρώτη ανάγνωση που ουσιαστικά δέχεται τα πάντα.
Η αμφισβήτηση παίζει πάντα τον πρώτο ρόλο στην έρευνα και στην ανακάλυψη. Αν κάποιος θεωρήσει δεδομένο τα όσα γράφει ο συγγραφέας, στηριζόμενος μόνο στην ορθότητα του λόγου του, κινδυνεύει να γίνει έρμαιο των σκέψεων του άλλου και όχι κύριος της δικής του νοημοσύνης.
Σημαντικό επίσης είναι να τονίσω, πως οι πηγές που θα έχουμε δεν θα είναι μόνο αρνητικά αντίθετες στα περιεχόμενα του βιβλίου προς μελέτη. Θα υπάρχουν και πηγές που θεωρητικά θα συμβαδίζουν με τα λεγόμενα του. Θέλουμε σφαιρική άποψη και όχι μια μονοδιάστατη αρνητική τοποθέτηση.
Στο τελείωμα των ενοτήτων , καλό είναι να υπάρχει μια δική μας σύνοψη των όσων αληθινών και πλασματικών περιεχομένων έχουμε συναντήσει στο βιβλίο. Θα είναι τα δικά μας συμπεράσματα που θα είναι ικανά να μας οδηγήσουν στο τελικό στάδιο που έρχεται με το κλείσιμο του βιβλίου.
ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ
Το κλείσιμο του βιβλίου προς μελέτη μετά από μήνες ή και χρόνια, πάντα αφήνει μια γλυκόπικρη γεύση εντός του μυαλού μας. Κυρίως όμως αφήνει ερωτήματα , αναπάντητα , που δεν βρίσκουν ικανοποίηση καθώς ούτε τον συγγραφέα μπορούμε να ρωτήσουμε (πεθαμένος, μη ύπαρξη ικανής επαφής) αλλά και ούτε κάποιον άλλον δίπλα μας που δεν συμμετείχε στην μελέτη αυτή.
Η συγκέντρωση των στοιχείων και των σημειώσεων μας, είναι και το επόμενο κομμάτι της μελέτης μας που θα συνεχίζεται κατά την διάρκεια της ζωής μας. Φυσικά αν αυτό το θέμα που μας ενδιαφέρει αγγίζει πολύ το μυαλό και την ψυχή μας , σε βαθμό που να επηρεάζει και τον τρόπο που ζούμε σε αυτό τον κόσμο. Το «γηράσκω αεί διδασκόμενος» , το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» και το «τα πάντα είναι μάταια»… έχουν και την εξήγηση τους στο κυνήγι της γνώσης και της μελέτης που το αφήνω στον κάθε ένα από εμάς να τους δώσει την δική του νοηματική ικανοποίηση.
Leave a Reply