Ο Δίσκος της Φαιστού

Για φαντάσου … Ένα πήλινο αντικείμενο, το οποίο χρονολογείται από τον 17ο αιώνα π.χ., από την ημέρα που βγήκε από την κρυψώνα του έχει μπερδέψει όλον τον επιστημονικό και μελετητικό κόσμο του πλανήτη. Κανείς δεν μπόρεσε να φτάσει σε ασφαλή συμπεράσματα αναφορικώς προς την χρησιμότητά του και τα λόγια του είναι καλά κρυμμένα. Το αρχαιότερο δείγμα τυπογραφίας στέκει μπροστά μας. Όταν ο πηλός ήταν νωπός αποτύπωναν με κινητά στοιχεία τα σημάδια.

Ας δούμε την ιστορία του αρχικά, να δούμε που θα μας βγάλει. Ο Δίσκος της Φαιστού βρέθηκε στις 03.06.1908 από τον ιταλό αρχαιολόγο Luigi Pernier στο ανάκτορο της Φαιστού, στο υπόγειο του δωματίου με κωδική ονομασία XL-101. Ο δίσκος είναι φτιαγμένος από πηλό με διάμετρο 16 εκατοστά και μέσο πάχος 2,1 εκατοστά. Επάνω του έχει σύμβολα. Αυτά τα σύμβολα από την μία όψη είναι 241 και από την άλλη όψη 119. Είναι τοποθετημένα σπειροειδώς, με κατεύθυνση από την περιφέρεια προς το κέντρο του δίσκου. Έχει 45 διαφορετικά σύμβολα, εκ των οποίων ορισμένα είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Άρα τα περισσότερα επαναλαμβάνονται. Ορισμένα από αυτά τονίζονται, άρα υπήρχαν κανόνες γραμματικής!!!

Ο άγγλος Μιχαήλ Βέρντις αρχιτέκτονας, αλλά και ερασιτέχνης μελετητής, ήταν εκείνος που αποκρυπτογράφησε την γραμμική γραφή Β’ και στις 01.06.1952 έδωσε μία γερή σπρωξιά στον τότε επιστημονικό κόσμο. Οι σύγχρονοί του αρχαιολόγοι «επιστήμονες», με πολύ κόπο κατάφεραν να ξεπεράσουν το σύμπλεγμα που τους δημιούργησε. Αυτός … ένας ερασιτέχνης κατάφερε αυτό που δεν είχαν καταφέρει οι ειδικοί;! Αυτή η παράγραφος είναι εμβόλιμη γιατί θεωρώ τους ρομαντικούς «ερασιτέχνες» πολύ πιο αποτελεσματικούς από τους επαγγελματίες. Μη έχοντας επιστημονικές παρωπίδες, μπορούν εύκολα να διαβούν μονοπάτια με την σκέψη τους και να αναλύσουν ένα θέμα αποτελεσματικότερα.

Ο μελετητής του Μινωϊκού πολιτισμού Λεόν Πομεράνς πιστεύει πως ο δίσκος της Φαιστού δεν χρειάζεται μετάφραση αλλά ερμηνεία. Αυτή του την άποψη την στηρίζει στην ιδέα πως τα σύμβολα δεν αφορούν κάποια γλώσσα αλλά πρόκειται για αλληγορικά σύμβολα (όπως π.χ. τα αστρολογικά). Αυτά τα σύμβολα βρέθηκαν σε έναν πέλεκυ στο μινωικό σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου, όπως επίσης σε έναν λίθο σε σχήμα πυραμίδας στην περιοχή των Μαλίων. Οπότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως αυτή η γραφή είχε ευρύτερη χρήση.

Εικασίες περί της χρησιμότητας του δίσκου; Πολλές! Η φαντασία του ανθρώπου πάντα ξάφνιαζε, εξ’ άλλου. Πολλοί θέλουν να δουν μία σχέση ανάμεσα στον Δίσκο της Φαιστού και στους δίσκους της φυλής Τζόπας οι οποίοι μένουν στα βουνά ανάμεσα ΒΔ του Θιβέτ και ονομάζουν την πρωτεύουσά τους Ντουιϊνάχ. Πρόκειται για μία μικρόσωμη φυλή –δεν ξεπερνούν το 1,2 μ. ύψος-. Ο αρχηγός τους μένει σε ένα μεταλλικό παλάτι (λένε πως πρόκειται για χαλασμένο διαστημόπλοιο) και αναφορικά με την ιστορία τους…; Όπως μας λένε οι ίδιοι επισκέφθηκαν τον πλανήτη μας οι πρόγονοί τους, περίπου το 12.000 π.χ., αλλά χάλασε το διαστημόπλοιό τους και παρέμειναν εγκλωβισμένοι στον πλανήτη Γη.

Λένε πως προέρχονται από τον Σείριο. Πριν αρκετές 10ετίες δέχθηκαν μία επίσκεψη. Ποιος; Ο γνωστός μας κος ‘Εβανς. Του έδειξαν τους δίσκους τους, θαύμασε ο Εβανς αυτά τα μυστήρια κατασκευάσματα και φεύγοντας πήρε μαζί του έναν από αυτούς (εννοείται!). Αυτός ο λαός έχει στην κατοχή του παρόμοιους σε σχήμα δίσκους, μόνο που το υλικό κατασκευής τους είναι τελείως άγνωστο σε εμάς. Οι διαστάσεις τους είναι πάχος 5 εκατοστά και διάμετρο 21. Δεν μπόρεσαν να το τρυπήσουν ούτε με διαμαντένιο τρυπάνι, και ενώ το μέγεθός τους είναι μικρό το βάρος τους είναι δυσανάλογα μεγάλο. Μετά βίας μπορεί ένας άνδρας να σηκώσει έναν από αυτούς. Το μυστήριο με αυτούς τους δίσκους είναι πως το βάρος τους μεταβάλλεται κάθε μισή ώρα και τα μαγνητόμετρα έδειχναν περίεργες αντηχήσεις να βγαίνουν από το εσωτερικό του. Οι Ρώσοι έχουν ασχοληθεί πολύ με αυτούς τους δίσκους. Προσωπικά δεν βρίσκω κάποια ομοιότητα με τους δικούς μας, αλλά πολλοί επιμένουν να τους συγκρίνουν για αυτό και αναφέρω τις διαφορές τους.

Ο Θεόδωρος Αξιώτης χρησιμοποιώντας και εκείνος την ερμηνεία των συμβόλων ανακαλύπτει πίσω από τον δίσκο, τον Μινωϊκό πολιτισμό και πιθανολογεί ο δίσκος αυτός να περιγράφει τους άθλους του Ηρακλή.

Ας πάμε τώρα σε έναν άλλον έλληνα, τον κο Πολύμερο, ο οποίος είναι γλωσσολόγος και μελετητής του μινωϊκού πολιτισμού. Στο βιβλίο του «Ο Δίσκος της Φαιστού έλυσε την σιωπή του» μας μαθαίνει … Ξεκινά με μία καινοτομία : δεν διαβάζει τον δίσκο από την περιφέρεια προς το κέντρο όπως όλοι οι προγενέστεροι έκαναν αλλά από το κέντρο προς την περιφέρεια και ομολογώ πως έμεινα με το στόμα ανοιχτό. Να γιατί :

Αποκρυπτογράφηση :
«Ιέρεια ανακτορική / ιαθώ τε βόα / ιερά μάτια ανήγαγα σά / Ερατοία, ιαρήια τέλεια ανακτορόποι / ανήγαγα σα/ (Η) δε Πυθία μοι ειπέ τε βω / δε μέγα ιλάσουσα θύσω αίγας δέκα, νάπη / φυγοιόα τε ποέjα ανασταθείσα / Όλα δίδω ιατά / Μϊι δίδω άλλα τόσα / Και έσω εμοί, επίνοσα κειτοντία / θεραπεία. Ζάφυσα Γαία .

Μετάφραση :
Ιέρεια ανακτορική / φώναξε δυνατά για να γίνω καλά / ιερά ιμάτια έφερα δω πάνω σε εσένα / Σεβαστή, σφάγια τέλεια για τα ανάκτορα / έφερα εδώ πάνω για σένα / (Η) δε Πυθία μου είπε να έρθω σε εσένα / και αφού κάνω μεγάλο ιλασμί / να θυσιάσω δέκα γίδες στην κοιλάδα / και θα φύγω πεζή αφού σταθώ στα πόδια μου / Όλα σου δίνω τα νοσήλια / και θα σου δώσω άλλα τόσα / Και γίνε μου θαλερή Γαία / θεραπεύτρια της αρρώστιας μου.

Μία άρτια μετάφραση με τις πέντε προτάσεις να δίνουν μία σαφή εικόνα για το νόημα του κειμένου. Δεν γνωρίζω αν σήμερα έχει επιβεβαιωθεί η μετάφραση αυτή, αν και θα με ξάφνιαζε αν γινόταν τόσο γρήγορα. Το βιβλίο είναι σχετικά νέο.

Θα ήθελα να προσθέσω πως παρά τις όποιες διαφωνίες αναφορικά με την ερμηνεία ή/και μετάφραση του δίσκου της Φαιστού, αυτό καθεαυτό το γεγονός της ύπαρξης τυπογραφίας ήδη από τον 17ο αιώνα π.χ., είναι σπουδαίο. Μας δείχνει με το δάχτυλο (αγενέστατα, το ομολογώ) έναν πολιτισμό πιο προηγμένο από αυτόν που φανταζόμαστε οι περισσότεροι. Αν αποφύγουμε να εστιάσουμε το βλέμμα μας στο δάχτυλο, ίσως να καταφέρουμε να δούμε που δείχνει! Ας δούμε το σύνολο του πολιτισμού, ενός νησιού όπου οι κάτοικοί του είχαν στην διάθεσή τους μηχανικούς και τεχνίτες του επιπέδου του Δαίδαλου. Κατασκευές του είδους του Λαβύρινθου και μηχανές σαν τον Τάλω ο οποίος προστάτευε όλο το νησί, τρέχοντας από άκρη σε άκρη. Βρέθηκαν νομίσματα που απεικονίζουν το γνωστό αυτό ρομπότ της αρχαιότητας στην Φαιστό. Λέτε να είναι μύθος; Ίσως. Ίσως, όμως να είναι τόσο μύθος όλα αυτά, όσο ήταν μύθος και η Τροία πριν την ανακάλυψή της …Οι αρχαίοι Έλληνες ταξίδευαν. Ταξίδευαν πολύ. Είχαν στην διάθεσή τους μέσα, που ο εγωισμός του «προηγμένου ανθρώπου» που δημιούργησε έναν «προηγμένο πολιτισμό» δεν μας αφήνει να δούμε.

Έκτακτη είδηση :
Την άνοιξη του 2004 βρέθηκε σε μεγάλη απόσταση από την Κρήτη, και για την ακρίβεια στην βορειοδυτική Ελλάδα (νομίζω στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων) 2ος δίσκος πανομοιότυπος με εκείνον της Φαιστού, οπότε σήμερα έχουμε ήδη 2 τέτοιους δίσκους. Η είδηση αυτή ακούστηκε στην κρατική τηλεόραση (ΝΕΤ). Έψαξα να βρω περισσότερα στοιχεία όμως στάθηκε αδύνατον. Στην αρχή σκέφτηκα να μην αναφέρω αυτήν την πληροφορία στο παρόν κείμενο, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορώ να την αποδείξω. Όμως από την μία πλευρά σκέφτηκα πως κάποιος αναγνώστης ίσως ψάξει επιτυχέστερα από εμένα ή ενδεχόμενα να έχει καλύτερες προσβάσεις σε πληροφορίες, και από την άλλη προβληματίστηκα διότι μου φάνηκε πολύ παράξενο να εξαφανιστεί μία τέτοια είδηση, η οποία ανατρέπει πολλά. Ο δίσκος της Φαιστού παύει να είναι θέμα της Κρήτης και μόνο. Γίνεται εθνικό προϊόν.

Η αλήθεια είναι πως αυτό το θέμα με παίδεψε αρκετά και ελπίζω οι πληροφορίες που βρήκα να σας δώσουν το κέντρισμα να ψάξετε κι άλλο.

_______________________
Σημείωση: την βιβλιογραφία που χρησιμοποίησα την αναφέρω μέσα στο κείμενο οπότε βρίσκω περιττό να την ξαναγράψω.

_______________________
Οι δικές μου απόψεις σταματούν εδώ. Οι παρατηρήσεις των φίλων του Φόρουμ, καθώς και οι γνώσεις τους αναφορικά με τον Δίσκο, με βοήθησαν να ολοκληρώσω αυτό το άρθρο, δίνοντας μία όσο γίνεται σφαιρική εικόνα. Ευχαριστώντας τους, παραθέτω εδώ τις απόψεις τους:

Η αντίθετη άποψη του φίλου μας του Ούτις, ο οποίος πιστεύει πως ο κος. Πολύμερος δεν έχει κάνει σωστή ερμηνεία. Μου έδωσε τις αντιρρήσεις του τις οποίες και αναφέρω εδώ:

1. Εκείνο το «ιέρεια ανακτορική» της αρχής δεν μπορεί να είναι έτσι γραμμένο στον δίσκο (πρωτότυπα), λείπει το j (που ο δίσκος γνωρίζει αφού αλλού το χρησιμοποιεί:αν είναι ποέjα θα πρέπει να είναι και “I-JE-RE-JA” ) η αίγα πρέπει να είναι “a-za”/”a-i-za” και άλλα παρόμοια. (μεταξύ μας: το ποέjα δεν υπάρχει περίπτωση να σημαίνει «πεζή» (το οποίο θα ήταν πλησιέστερα στο πο-δο – πο-δε). Έτσι όπως είναι (αν είναι) ίσως να αποδίδεται ως «φο-ε-α» – «φε-jα»).

2. Κάνει διαχωρισμούς των «Ρ», «Π», «Θ» και «Φ» που δεν υπήρχε στις Γραμμικές γραφές και γενικά στις αρχαιότερες γραφές).

3. Έχει «Η» που δεν υπήρχε.

4. Θα έπρεπε να είναι γραμμένο συλλαβικά (I-JE-RE-JA A-NA-KO-TO-RI-KI) ή ακόμα πιο αρχαϊκής μορφής I-RA-SO-U-SA αντί ιλάσουσα (παράδειγμα) κτλ. κτλ. και πιο σωστά I-JE-RE-JA WA-NA-KA-TE-RO (Fa-na-ka-te-ro-i-o) το A-NA-KO-TO-RI-KI δεν υφίσταται το ίδιο και η ακόμα πιο αρχαϊκής μορφής I-RA-SO-U-SA αντί «ιλάσουσα» (παράδειγμα έτσι όπως αποδίδεται είναι μάλλον ανύπαρκτη λέξη την εποχή για την οποία μιλάμε) κτλ.

~*~*~

Ο φίλος SeaHawk, φρόντισε να αποφύγω μία παράλειψη με τις πληροφορίες που μου έδωσε. «Ο δίσκος της Φαιστού μιλάει Ελληνικά» από την κα Εφη Πολυγιαννάκη. Μία ελληνίδα! Η μετάφραση της κας Πολύμερου είναι η ακόλουθη :

Πλευρά Β’
Άκουε τον Δόδελα
(που) γεννήθηκε στης Καρίας το τείχος.
Άκουε πλοίο με διαπεραίωσε.
Φθάνω!
Άκουε, ο Θνητός… και προσφέρω χοή (…ελλείπει)
Άκουσε και την ωδή!
Από τους Δελφούς, άκουε, έχω πετάξει να έλθω!
Ύψιστε, ας ζήσω ήσυχα εδώ!
Άκουε, προσφέρω χοή
Πεισθείτε και οι δύο για την θέλησή μου!
Άκουε προσφέρω σπονδή.
Ύψιστε, ας ζήσω ήσυχα εδώ!
Άκουε, προσφέρω σπονδή
Άκουε, πείσου Υπέρμακρε
Τον θνητό, ο οποίος μιλώ και προσφέρω σπονδή
(ή παίζω μουσική)
άκουε δώσε και αυτό εδώ :
να ζω στο εύφορο νησί!