Θρησκεία είναι τό σύνολο τών πεποιθήσεων καί τών δογμάτων πού ορίζουν τήν σχέση τού ανθρώπου μέ τό ιερό. Η πίστη σέ μία υπερφυσική δύναμη, σέ έναν ή σέ πολλούς θεούς.
Τό ψυχρό μάτι τού ιστορικού μελετητή, παρατηρεί ότι ο άνθρωπος παράλληλα μέ τήν εξέλιξη τής κοινωνικής καί ιστορικής του πορείας, διαμόρφωσε καί τίς θρησκευτικές του αντιλήψεις.
Δύο είναι οι βασικές απόψεις γιά τήν αφετηρία τής θρησκείας.
Η πρώτη άποψη, υποστηρίζει ότι η πίστη στά πνεύματα είναι τό έμβρυο τής θρησκείας. Ο πρωτόγονος άνθρωπος, σέ μία ορισμένη περίοδο τής εξέλιξής του σχημάτισε τήν ιδέα πώς όλα τά όντα. ζωντανά καί μή, έχουν ψυχή (πνεύμα). Η λατρεία αυτών τών πνευμάτων, ονομάζεται Ανιμισμός. Η δεύτερη άποψη, υποστηρίζει ότι η λατρεία τής φύσης προηγήθηκε καί έτσι υπήρξε τό πρώτο θρησκευτικό φαινόμενο.
Τό επόμενο στάδιο ονομάζεται Τοτεμισμός. Ο τοτεμισμός είναι τό προστάδιο τής θρησκείας. Αφορά τήν λατρεία κάποιου ζώου ή φυτού τό οποίο θεωρείται πρόγονος καί αποτελεί τόν συνδετικό κρίκο τής ορδής. Είναι η φάση όπου στοιχειοθετούνται οι πρώτοι ηθικοί κανόνες, τά «ταμπού». Η φάση αυτή σταδιακά εξελίσσεται, μέ τόν εξανθρωπισμό τού τοτέμ, σέ διαμορφωμένη θρησκευτική λατρεία θεοτήτων, πού μοιάζουν μέ τούς ανθρώπους.
Η Προγονολατρεία, ξεκινώντας από τήν λατρεία τού αποβιώσαντος Αρχηγού τής ορδής, μέσα από τήν μορφή ενός ζώου ή φυτού, υπήρξε η αφορμή τού τοτεμισμού. Στά μεταγενέστερα στάδια τού τοτεμισμού, μέσω τής λατρείας τών προγόνων, συνδέεται ο θάνατος μέ τό πνεύμα (ψυχή) καί δημιουργείται τό μετα-φυσικό, ιδεο-λογικό υπέδαφος τής θρησκευτικής λατρείας.
Η λατρεία τών προγόνων σιγά-σιγά λησμονείται, ενώ τά λατρευτικά τυπικά διατηρούνται καί χρησιμοποιούνται γιά τήν απόδοση τιμών στίς φυσικές δυνάμεις, οι οποίες στήν συνέχεια θεοποιούνται. Ο άνθρωπος, εισέρχεται στήν φάση τού Πολυθεϊσμού. Αργότερα, ακολουθεί θεοποίηση τών ηρώων. Οι φυσικοί θεοί χάνουν τήν δύναμή τους καί επικαλύπτονται από ηρωϊκές ανθρωπόμορφες θεότητες. Παράλληλα μέ τήν εξέλιξη τής κοινωνίας, γίνεται αποδεκτή καί μία θεϊκή Οργάνωση καί Ιεραρχία. Η δέ ανταπόδοση τής τήρησης τών ηθικών κανόνων τής κοινωνίας, πέραν τού φυσικού – κοινωνικού, επεκτείνεται καί στόν μετα – φυσικό, μετά θάνατον χώρο. Στήν φάση αυτή, σέ τοπικό επίπεδο, εμφανίζονται τά σπέρματα τής μονοθεϊστικής θρησκείας.
«…Είσαι αχτιδοβόλος, είσαι ωραίος, είσαι δυνατός.
Οι αχτίδες σου λαμπουν πάνω στή γής, γιά όλα τά πλάσματά σου….
Βλέποντας τίς αχτίδες σου, τά λουλούδια ζούν, … Ολα τά ζωντανά πηδοβολούν.
Τά πουλιά πού ήταν κρυμμένα στίς φωλιές τους πετούνε χαρούμενα.
Ανατέλλεις, τότε όλα είναι ζωντανά.
Βασιλεύεις, τότε όλα πεθαίνουν.
Σύ είσαι η ζωή καί μόνο όσο υπάρχεις υπάρχουν ζωντανά όντα.
Κανένας άλλος δέν σέ ξέρει εξόν από τό γυιό σου…
Εσύ μέ μύησες στά σχέδιά σου καί στήν δύναμή σου.»
Αυτός ο Δοξαστικός ύμνος σέ ποιόν θά μπορούσε νά απευθύνεται άραγε καί μέσω ποιάς θρησκευτικής αντίληψης;
Ιστορικά καί κοινωνικά γεγονότα οδηγούν τήν πολυθεϊστική θρησκευτική πίστη σέ μαρασμό. Εχει αρχίσει ήδη η προέλαση τού Μονοθεϊσμού.
Οι σημαντικότερες μονοθεϊστικές θρησκευτικές παραδόσεις, εκπροσωπούνται, μέχρι τίς μέρες μας, από τόν Ιουδαϊσμό, τόν Χριστιανισμό, τόν Μουσουλμανισμό, τόν Ινδουϊσμό καί τόν Βουδισμό.
Περίπου 2.500 χρόνια πρίν, στόν Ελλαδικό χώρο ανοίγει ο κύκλος τής φιλοσοφικής αναζήτησης καί ερμηνείας τού κόσμου μέσα από τήν παρατήρηση τών φυσικών φαινομένων. Δύο άνθρωποι, ο Παρμενίδης καί ο Ηράκλειτος χαράζουν δύο διαφορετικούς δρόμους ως πρός τήν μέθοδο αναζήτησης καί τεκμηρίωσης. Ο Παρμενίδης προτείνει τήν εμπιστοσύνη στήν φωνή τής λογικής. Αντίθετα, ο Ηράκλειτος προτείνει τήν εμπιστοσύνη μόνο σέ ότι τεκμηριώνεται μέσω τών αισθήσεών μας. Η αφετηρία τού μονοπατιού τού Συνειδητού Αθεϊσμού ήταν πλέον γεγονός.
” …Όποιος τήν ιστορία του τήν ίδια δέν γνωρίζει,
τό πώς καί τό γιατί εδώ καί τρείς χιλιάδες χρόνια,
στής αμάθειας τό σκοτάδι μένει
καί ζεί μονάχα απ΄τήν μιά στήν άλλη μέρα…”
…έγραψε ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Ο σύγχρονος ερευνητής, έχει τήν υποχρέωση νά αναζητήσει καί νά τεκμηριώσει, μέσα από τά αίτια πού εξέλιξαν, τήν θρησκευτική συνείδηση τού είδους του.
Ένα θαυμάσιο βοήθημα είναι ο βιωματικός διάλογος, μέ τήν προϋπόθεση τής τήρησης τού κατάλληλου ύφους καί ήθους γιατί, …σκοπός δέν είναι νά θίγονται οι θρησκευτικές πεποιθήσεις κανενός. Σκοπός είναι η διερεύνηση καί η ανταλλαγή απόψεων. Κανένας δέν είναι αλάθητος, η κριτική καί η συζήτηση πάντα ωφελούν.
Leave a Reply