Βοντούν (Βουντού)

Η σωστή ονομασία του Βουντού είναι Βοντούν, που προέρχεται από αφρικάνικη λέξη και σημαίνει «πνεύμα». Επικράτησε κοινά γνωστή ως «Βουντού» που ουσιαστικά είναι παράφραση της αρχικής λέξης. Αν και το Βουντού έχει επικρατήσει να αναφέρεται ως σύστημα Μαγείας, η πραγματικότητα είναι πως είναι μια από τις αρχαιότερες θρησκείες του κόσμου, μετρώντας άνω των 6.000 ετών ύπαρξης. Παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα σε πολλά σημεία της υδρόγειου, με πολλά ονόματα αλλά και αιρέσεις. Μερικές από αυτές είναι η Κοντόμπλε, η Λούκουμι, η Μακούμπα, η Σέβι Λουά και η Γιορούμπα.

Σύντομο ιστορικό
Τα πρώτα ιστορικά δείγματα θρησκευτικών τελετουργιών Βοντούν χρονολογούνται περίπου 6.000 ετών στην Αφρική, από την φυλή των Γιορούμπα που τότε ζούσαν στην αναφερόμενη Νταομέι της Δυτικής Αφρικής, περιοχή που εντοπίζεται στην σημερινή Νιγηρία και Μπενίν.
Η θρησκεία ξέφυγε από τα στενά όρια της Δυτικής Αφρικής με τα χρόνια του σκλαβοπάζαρου. Όταν οι Αφρικανοί της περιοχής αιχμαλωτίζονταν και μεταφέρονταν στην Ταϊτη, την Αμερική και τα νησιά των Δυτικών Ινδιών ως σκλάβοι, κράτησαν ζωντανή την θρησκεία τους και την δίδασκαν με ζήλο στα παιδιά και εγγόνια τους, μιας και ήταν το μόνο πράγμα που μπορούσαν να «πάρουν» μαζί τους και το μόνο που τους υπενθύμιζε από πού κατάγονται.
Παρ’ όλες τις προσπάθειες της Καθολικής Εκκλησίας για τον αφανισμό της θρησκείας, το Βοντούν παρέμενε πάντα ζωντανό. Οι Καθολικοί ιερείς βάφτιζαν αμέσως τους σκλάβους με το που έφταναν στις αποικίες, τους υποχρέωναν την παρουσία κάθε Κυριακή στην εκκλησία και τιμωρούσαν σκληρά όσους έπιαναν να τελούν θρησκευτικές τελετουργίες Βοντούν. Αλλά παρ’ όλ’ αυτά, οι Αφρικανοί σκλάβοι έβρισκαν πάντα τον τρόπο να διατηρούν την θρησκεία τους ζωντανή και στο ακέραιο, δημιουργώντας μικρές ομάδες που με εξέχουσα μυστικότητα τελούσαν τις θρησκευτικές τελετές και δίδασκαν στους νεότερους.

Τα Πιστεύω
Οι ακόλουθοι του Βοντούν πιστεύουν σε ένα Πάνθεο πνευμάτων, το Λόα. Η λέξη προέρχεται από την γλώσσα των Γιορούμπα και σημαίνει «μυστήριο». Αρχηγός που Πάνθεου είναι ο μοναχικός και άγνωστος Θεός Ολορούν. Στην κοσμολογία του Βοντούν αναφέρεται πως ο Ολορούν ανέθεσε στον Θεό Ομπατάλα (γιο του Ολορούν) την δημιουργία της γης και των πλασμάτων της. Με την ολοκλήρωση του έργου, ο Ομπατάλα θέλησε να αναλάβει και την αρχηγία της δημιουργίας του, πράγμα που κατέληξε σε μάχη μεταξύ των 2 Θεών. Νικημένος ο Ομπατάλα οδηγήθηκε στην εξορία και παρέμεινε γνωστός ως ένας κακόβουλος Θεός.
Αμέσως μετά τον Ολορούν και τον Ομπατάλα, αναφέρονται εκατοντάδες πνεύματα. Τα πνεύματα που αναφέρονται στην αρχαία θρησκεία των Γιορούμπα ονομάζονται «Ράντα» και εκείνα που αργότερα προστέθηκαν στο Πάνθεο «Πέτρο». Το Πάνθεο αυξάνεται συνέχεια με τα χρόνια, μιας και αυτά τα πνεύματα δεν είναι Θεοί, μα -κατά κάποιο τρόπο- άγιοι άνθρωποι που λόγω της ενάρετης ζωής τους αμείβονται από τον Ολορούν με την αθανασία της ψυχής και τους δωρίζονται συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Στο Πάνθεο του Λόα όμως δεν υφίστανται μονάχα αγαθοποιά πνεύματα, μα και δαίμονες οι οποίοι υπήρξαν άνθρωποι που στην ζωή τους ήταν ιδιαίτερα κακόβουλοι και μετά θάνατον καταδικάζονται να υπηρετούν του Ομπατάλα. Μερικά από αυτά τα πνεύματα και δαίμονες είναι οι εξής: (με αλφαβητική σειρά)
Αγκουέ – Πνεύμα της Θάλασσας
Αιντά Γουέντο – Πνεύμα του Ουράνιου Τόξου
Γεμάντζα – Πνεύμα των Νερών
Εζίλι – Πνεύμα της Αγάπης
Ερίνλε – Πνεύμα των Δασών
Ζάκα Όκο – Πνεύμα της Γεωργίας
Μπάκα – Δαίμονας που εμφανίζεται με μορφή ζώου
Μπαρόν Σαμεντί – Πνεύμα-Φύλακας των Τάφων
Ογκού Μπαλάντζο – Πνεύμα της Θεραπείας
Ογκούν – Πνεύμα του Πολέμου
Οσούν – Πνεύμα των Ιαματικών Πηγών
Σάνγκο – Πνεύμα των Καταιγίδων

Αμέσως μετά τα ανώτερα πνεύματα, το Πάνθεο συμπεριλαμβάνει και έναν μεγάλο αριθμό κατώτερων πνευμάτων, οι λεγόμενοι «μετ τετ» (αφέντες του νου) που κάθ’ ένας από αυτούς αναλαμβάνει την προστασία και ενός ατόμου, από την στιγμή της γέννησής του μέχρι και τον θάνατό του. 

Οι Τελετές Βοντούν
Ο σκοπός των τελετών Βοντούν είναι η επίκληση πνευμάτων ώστε να κερδισθεί η εύνοιά τους πάνω σε διάφορα θέματα, αλλά και τελετές που σκοπό έχουν καθαρά τον εορτασμό διαφόρων γεγονότων (π.χ. γάμος, γέννηση, έναρξη εποχής κλπ. ακόμα και τον θάνατο).
Οι τελετές εκτελούνται από ιερείς (Χούνγκαν) και ιέρειες (Μάμπο) κατά κανόνα στους χούνφουρ, δηλαδή στους ναούς, μας δεν είναι λίγες και οι φορές που εκτελούνται στην ύπαιθρο, όπου ο «ναός» συμπεριλαμβάνει μονάχα ένα τραπέζι ή κάποια λεία επιφάνεια που εξυπηρετεί τον σκοπό του ιερού.  
Τελετουργικό
Όλες οι τελετές ακολουθούν κάποια βασικά δρώμενα τα οποία έχουν ως εξής:
Πριν από την ουσιαστική τελετή, πάντα προηγείται ένα καλό τσιμπούσι.
Στην συνέχεια, κατασκευάζεται το βέβε, ένα περίτεχνο σχέδιο φτιαγμένο από σπόρους καλαμποκιού, σιταριού, βρώμης και κρίθης, που διακοσμεί το πάτωμα γύρω-γύρω από το ιερό και δημιουργεί το όνομα του πνεύματος που ζητείται να επικαλεστεί.
Ξεκινά η μουσική με τύμπανα και κρόταλα, ενώ ταυτόχρονα όλοι οι παρευρισκόμενοι ψάλουν επικλήσεις.
Ο Χούνγκαν και η Μάμπο ξεκινούν έναν εκστατικό χορό. Στον χορό τους συνοδεύουν οι Χούνσις, δηλαδή οι μαθητευόμενοι ιερείς και ιέρειες. Ο σκοπός του χορού έχει την κατάληψη κάποιου από τους χορευτές από το επικαλούμενο πνεύμα. Όταν αυτό συμβεί, ο υπό κατάληψη χορευτής μεταχειρίζεται από τους υπόλοιπους με ιδιαίτερο σεβασμό.
Ακολουθεί θυσία ζώου (συνήθως κατσίκας, αρνιού ή κότας/κόκορα) του οποίου το αίμα συλλέγεται σε τάσι. Το αίμα δίδεται στον υπό κατάληψη για να πιει, και έτσι πιστεύεται ότι το πνεύμα ικανοποιεί την πείνα του, είναι ευχαριστημένο και έτοιμο να ακούσει ότι είναι αυτό που θέλουν να του ζητήσουν. Μετά, αποχωρεί από το σώμα του ανθρώπου που είχε καταλείψει.
Η τελετή κλείνει με το μαγείρεμα του ζώου που θυσιάστηκε, από το οποίο όλοι οι παρευρισκόμενοι πρέπει να φαν ένα κομμάτι.

Ο σκοπός της θυσίας δεν είναι μονάχα να χορτάσει το επικαλούμενο πνεύμα, αλλά και να καθαγιαστεί η τροφή για τους πιστούς. Οι ακόλουθοι του Βοντούν απαγορεύεται να φανε ζώο το οποίο δεν σκοτώθηκε με τον πρέπων τρόπο.

Το Βοντούν ως σατανική Μαγεία
Για πρώτη φορά το 1884 γίνεται αναφορά της θρησκείας του Βοντούν ως σατανική Μαγεία, από το βιβλίο «Haiti or the Black Republic» του S. St. John ο οποίος αυθαίρετα καταδίκαζε το Βοντούν για ανθρωποθυσίες, κανιβαλισμό, σαδομαζοχιστικά όργια κλπ. ως μέρος των τελετών. Αν και το βιβλίο καταδικάστηκε από ιστορικούς και θεολόγους για την ανακρίβεια των στοιχείων του, έγινε ανάρπαστο στον Δυτικό πολιτισμό μιας και διέγειρε την φαντασία των ανθρώπων, αλλά και ενδυνάμωνε το ρατσισμό. Ειδικά το Χόλλυγουντ βρήκε στο συγκεκριμένο βιβλίο μια αστείρευτη πηγή για σενάρια θρίλερ και έτσι, από το 1930 (που προβλήθηκε η πρώτη κινηματογραφική θρίλερ ταινία) μέχρι σήμερα, το Βοντούν αποτελεί αγαπημένο θέμα των σεναριογράφων ταινιών τρόμου, παρ’ όλες τις πάμπολλες αντιδράσεις ιστορικών, θεολόγων, ανθρωπολόγων για τον διασυρμό της θρησκείας.

Σήμερα, η θρησκεία Βοντούν έχει εξαπλωθεί πλέον σε όλο τον κόσμο, αριθμεί σε σύνολο πάνω από 60 εκατομμύρια πιστούς, είναι αναγνωρισμένη ως νόμιμη θρησκεία σε δεκάδες κράτη και είναι η επίσημη θρησκεία του Μπενίν.   
Με την λανθασμένη εικόνα όμως που έχει δοθεί από τις κινηματογραφικές εταιρίες, έχουν δημιουργηθεί θρησκευτικά τάγματα που εξασκούν κακόβουλη Μαγεία και επονομάζονται τάγματα «Βουντού», τα όποια όμως αποτελούν αυθαίρετες ομάδες, απόλυτα καταδικαστέες από την πραγματική θρησκεία Βοντούν και ουδέποτε αναγνωρίστηκαν έστω και ως αιρέσεις της.