Οι Κάβειροι

Τα Καβείρια Μυστήρια σχετίζονται με την λατρεία των Καβείρων. Οι Κάβειροι είναι χθόνιες Θεότητες Θρακοπελασγικής προέλευσης. Στις αρχαίες πηγές υπάρχουν αρκετές εκδοχές σχετικά με την γενεαλογία, την προέλευση, το πλήθος και τις ιδιότητές τους. Μια εκδοχή διηγείται πως ο Ήφαιστος και η Καβειρώ, η κόρη του Πρωτέα, είχαν αποκτήσει γιους, που τους έδωσαν το όνομα Κάβειροι.

Η λατρεία των Καβείρων χάνεται στα βάθη του χρόνου. Όπως αναφέρει και ο Ηρόδοτος, ο οποίος φαίνεται να είχε μυηθεί στα μυστήριά τους, ήσαν θεοί των Πελασγών, ενός μεγάλου έθνους δηλαδή που κατοικούσε σε όλη την Ελλάδα, τις ακτές της Μ. Ασίας, τα νησιά του Αιγαίου και την Ιταλική Χερσόνησο. Η ανάμιξη των λαών αυτών με τους Αρείους που εισέβαλλαν στην Ελληνική Χερσόνησο τα τέλη της 3ης, αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., δημιούργησε το Ελληνικό Έθνος. Οι λαοί αυτοί ονομάζονται σήμερα Προέλληνες κα η επίδρασή τους στη γλώσσα μας είναι ακόμη και σήμερα εμφανής. Ο πρώτος τους χαρακτήρας κατά την απώτατη αυτή εποχή είναι χθόνιος και συνδέονται με τη λατρεία της μεγάλης Μητέρας Φύσης και τη γονιμότητα της Γης. Για το λόγο αυτό η λατρεία τους συνδέεται με ανάλογες πρακτικές άλλων παρόμοιων θρησκειών, όπως η διονυσιακή λατρεία.

Χαρακτηριστική είναι η παράσταση σε καβειριακά αγγεία, όπου παριστάνεται ο Κάβειρος, ξαπλωμένος σαν Διόνυσος σε στάση οινοποσίας. Με την ανάπτυξη του πολιτισμού και της ναυσιπλοΐας γίνονται και προστάτες των τεχνιτών και των θαλασσινών. Είναι χαρακτηριστικός της λατρείας αυτής, που επικρατεί στην Ελλάδα κατά την κλασσική εποχή, ο μύθος των Αργοναυτών που πέρασαν από τη Σαμοθράκη και έφθασαν στην Τροία. Στην πορεία τους βρήκαν μεγάλη θαλασσοταραχή. Τότε ο Ορφέας (ο μόνος από τους Αργοναύτες που είχε λάβει μέρος στις μυστηριακές τελετές της Σαμοθράκης) έκανε προσευχή προς τους θεούς τους Σαμοθράκες και αμέσως κόπασε ο άνεμος, ενώ δύο αστέρια φάνηκαν πάνω από το κεφάλι των Διόσκουρων. Τότε κατάλαβαν ότι οι θεοί της Σαμοθράκης ήταν αυτοί που τους είχαν βοηθήσει.

Όσοι λοιπόν κινδύνευαν στις θάλασσες επικαλούνταν τους θεούς αυτούς. Στον Ελληνικό χώρο τα πιο γνωστά κέντρα λατρείας ήσαν στη Σαμοθράκη, όπου το Καβείριο χτίστηκε τον 7ο αι. π.Χ. και τα μυστήρια τελούνταν συνεχώς μέχρι και τον 4ο αι. μ.Χ. Άλλα σημαντικά μέρη λατρείας ήσαν η Λήμνος και η Θήβα, αλλά και η Θεσσαλονίκη, όπου ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η Ροτόντα ήταν ο ναός του Καβείρου. Σε νόμισμα της Θεσσαλονίκης της Ρωμαϊκής Εποχής, ο Κάβειρος παρίσταται ως ώριμος άνδρας με πέλεκυ και κέρας. Η λατρεία τους στη Λήμνο σχετίζεται με την προστασία των τεχνιτών και της τεχνολογίας γενικότερα.

Στη Σαμοθράκη, οι τελετές προς τιμή των Καβείρων γίνονταν με μυστηριακό χαρακτήρα, που από άποψη σπουδαιότητας κατατάσσονται αμέσως μετά τα Ελευσίνια Μυστήρια. Δεν τους θεωρούσαν σ’ αυτές τις τελετές μονάχα πνεύματα, μα και θεούς μεγάλους. Τα ονόματά τους ήταν Αξιέρος, Αξιόκερσα, Αξιόκερσος, που, κατά το συγγραφέα που τα αναφέρει, αντιστοιχούν στα ονόματα της Δήμητρας, της Περσεφόνης και του Άδη.

Η Καβείρεια Λατρεία σχετίζεται με Θεούς εκπροσώπους φυσικών δυνάμεων . Στην Λατρεία αυτή, ο ανθρωπομορφισμός κατέχει πολύ κατώτερη θέση σε σχέση με την Ολύμπια λατρεία. Οι βασικοί άξονες της λατρείας θα μπορούσαν να είναι οι εξής: Αρχικά υπάρχει μία μεγάλη θηλυκή θεότητα, Μητέρα των Θεών και όλων των όντων. Από αυτήν προκύπτουν δύο αρσενικές θεότητες, οι οποίες έχουν διαφορετικό βαθμό θείας καταγωγής και όλοι μαζί αποτελούν ένα οικογενειακό σύμπλεγμα. Από τους δύο αρσενικούς θεούς, ο μεγαλύτερος μπορεί να θεωρηθεί διαδοχικά ως Ζευς, Άδης, Ήλιος και Διόνυσος.

Στη Λήμνο θεωρείται ο Ήφαιστος ως θεός της φωτιάς, του ουρανίου και χθονίου πυρός, με το οποίο γονιμοποιεί την πρώτιστη Γη – Μητέρα από την οποία κατάγεται. Από την Ένωση αυτή, προκύπτει ο Κάσμιλος (ή Κάδμιλος, ή Καδμίλος), ο διακοσμητής του Σύμπαντος, ο γήινος γεννήτορας που προσωποποιείται με τον ιθυφαλλικό Ερμή, τον Διόνυσο ή τον Έρωτα . Έτσι η θέση – αντίθεση των θεοτήτων, ολοκληρώνεται με την αδράνεια ανάπαυση του αθανάτου Θεού από τη μία, και την συνεχή δράση του Θεού ζώντος και θνήσκοντος από την άλλη.

Πηγές:
Λεξικό της Ελληνικής Μυθολογίας, εκδόσεις “Γνώση”
www.cperi.certh.gr/gr/include/samothraki/sanopoulos.html
pantheon.20m.com/kabeiroi.htm