Το βιβλίο του Ενώχ

Το βιβλίο του Ενώχ ήταν σεβαστό εξίσου και από τους χριστιανούς και από τους εβραίους, αλλά αργότερα κρίθηκε αρνητικά από ισχυρούς θεολόγους εξαιτίας των επίμαχων αναφορών του πάνω στη φύση και τις ενέργειες των έκπτωτων αγγέλων. Οι ενωχιανές γραφές, μαζί με πολλές άλλες γραφές που αφαιρέθηκαν (ή χάθηκαν) από τη Βίβλο, αναγνωρίστηκαν ευρέως από πολλούς εκκλησιαστικούς πατέρες των παλαιών εποχών ως απόκρυφες γραφές.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τον πιθανό λόγο της παράλειψής του από τη Βίβλο πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τον όρο «απόκρυφα». ‘Απόκρυφος’ σημαίνει ‘κρυμμένος, μυστικός’. Αρχικά ήταν ένας όρος επαινετικός και όταν άρχισε να σχετίζεται με τα ιερά και θρησκευτικά βιβλία σήμαινε ότι το περιεχόμενό τους ήταν αρκετά δοξασμένο ώστε να είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Σιγά σιγά έγινε αποδεκτή η ιδέα ότι τέτοιου είδους βιβλία έπρεπε να διαβάζονται μόνο από σοφούς. Συνεπώς ο όρος «απόκρυφος» άρχισε να παίρνει αρνητική σημασία εξαιτίας του ορθόδοξου σκεπτικού να παραμείνουν στο σκοτάδι και να μη γίνουν γνωστές οι διδαχές των βιβλίων αυτών. Τα απόκρυφα βιβλία διαβάζονταν μόνο στους εσωτερικούς κύκλους των αφοσιωμένων πιστών. Το ιερατείο, το οποίο δεν επετράπη να εισέλθει σε τέτοιους κύκλους γιατί δε θεωρούταν διαφωτισμένο, έκρινε τα απόκρυφα βιβλία ως αιρετικά και των οποίων η ανάγνωση απαγορεύτηκε από όλους.
Το βιβλίο του Ενώχ κρίθηκε ως αιρετικό από τους μετέπειτα εκκλησιαστικούς πατέρες κυρίως επειδή το θέμα του αφορούσε τη φύση και τις πράξεις των έκπτωτων αγγέλων. Στην πραγματικότητα αυτό τους εξόργισε. Και ορισμένοι ραβίνοι δε πίστευαν καν σε αυτό. Πιθανώς κρίθηκε τόσο βέβηλο ώστε να το αποκηρύξουν, να το καταραστούν, να το απαγορεύσουν, ακόμη και να το κάψουν. Τελικά το βιβλίο χάθηκε (ή βολικά ξεχάστηκε) για χιλιάδες χρόνια.

Αλλά με μία μυστηριώδη εμμονή το Βιβλίο του Ενώχ βρήκε το δρόμο του πίσω στην κυκλοφορία πριν δύο αιώνες.
Το 1773 φήμες ενός επιζώντος αντιγράφου του βιβλίου οδήγησαν το σκωτσέζο εξερευνητή James Bruce στη μακρινή Αιθιοπία, Οι διαδόσεις ήταν αληθινές, το Βιβλίο του Ενώχ φυλασσόταν από την αιθιοπική εκκλησία, η οποία το είχε τοποθετημένο δίπλα από άλλα βιβλία της Βίβλου. Ο Bruce εξασφάλισε όχι ένα αλλά τρία αντίγραφα του βιβλίου και τα έφερε πίσω στην Ευρώπη και τη Βρετανία. Όταν το 1821 ο Δρ. Richard Laurence, ένας εβραίος καθηγητής στην Οξφόρδη, παρουσίασε την πρώτη αγγλική μετάφραση του βιβλίου, ο μοντέρνος κόσμος κέρδισε μία πρώτη ματιά στα απαγορευμένα ενωχιανά μυστικά.
Πολλοί ειδικοί ισχυρίζονται ότι η παρούσα μορφή του βιβλίου του Ενώχ γράφηκε κατά τη διάρκεια του 2ου αιώνα π.Χ. και ήταν δημοφιλές και λαοφιλές για τουλάχιστον 500 χρόνια. Το προγενέστερο αιθιοπικό κείμενο προφανώς γράφηκε με το πρότυπο ενός ελληνικού χειρόγραφου του βιβλίου, το οποίο με τη σειρά του ήταν αντίγραφο ενός προγενέστερου κειμένου. Το πρωτότυπο γράφηκε σε σημιτική γλώσσα, ίσως και αραμαϊκά.
Αν και κάποτε πιστευόταν ότι είναι προ-χριστιανικό (οι ομοιότητες στη χριστιανική διδασκαλία και ορολογία είναι εντυπωσιακές), πρόσφατες ανακαλύψεις αντιγράφων του βιβλίου στη Νεκρά Θάλασσα αποδεικνύουν πλέον ότι υπήρχε πριν την εποχή του Χριστού. Αλλά η ημερομηνία της πρωτότυπης γραφής στην οποία βασίζονται αυτά τα αντίγραφα καλύπτονται από ασάφεια. Με μία λέξη και απλά… είναι πολύ παλιά.
Σε μεγάλο βαθμό οι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι το βιβλίο δε περιέχει τις αυθεντικές λέξεις του αρχαίου βιβλικού πατριάρχη Ενώχ, εφόσον είχε ζήσει χιλιάδες χρόνια πριν την πρώτη εμφάνιση του αποδοθέντος σε αυτόν βιβλίου.
Παρά την άγνωστη του προέλευση, οι χριστιανοί κάποτε αποδέχονταν τα λεγόμενα του Βιβλίου του Ενώχ ως αυθεντικά χειρόγραφα, ιδιαίτερα το χωρίο που αναφέρεται στους έκπτωτους και την προφητική τους κρίση. Στην πραγματικότητα πολλές από τις ιδέες και σκέψεις που χρησιμοποιήθηκαν από το Χριστό φαίνονται συνδεδεμένες με τους όρους και τις ιδέες του Βιβλίου του Ενώχ. Είναι δύσκολο να μη λάβουμε υπόψη μας το συμπέρασμα ότι ο Ιησούς όχι μόνο διάβασε το βιβλίο, αλλά επίσης το σεβάστηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να υιοθετήσει και να επεξεργαστεί με ακρίβεια συγκεκριμένες περιγραφές για την επερχόμενη βασιλεία και το θέμα της αναπόφευκτης κρίσης από τους αμαρτωλούς.

Περίληψη του βιβλίου του Ενώχ
Κάποιοι λοιπόν ισχυρίζονται πως ό,τι είναι σήμερα γνωστό ως το βιβλίο του Ενώχ, είναι στην πραγματικότητα μία συλλογή γραμμένη από εβραίους συγγραφείς από διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Αυτό που έχουν κοινό είναι ότι όλα αποδίδονται στον προκατακλυσμιαίο Ενώχ.
Ο Ενώχ, ο έβδομος πατριάρχης από τη δημιουργία, ήταν ένας ενάρετος άνθρωπος, που έζησε την αμαρτωλή εποχή πριν τον κατακλυσμό, τον οποίο ο Θεός «πήρε» από τον κόσμο μετά από 365 χρόνια επίγειας ζωής. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι στο βιβλίο του Ενώχ υπάρχουν ορισμένες παραδόσεις που σχετίζονται με το Νώε. Κάποια στιγμή αυτά τα διάφορα αποσπάσματα συλλέχθηκαν και οργάνωσαν σε πέντε μικρότερα «βιβλία» το βιβλίο του Ενώχ.

1. Το βιβλίο των Παρατηρητών (1ο βιβλίο)
Είναι γενικώς αναγνωρισμένο ότι είναι μία εισαγωγή όλου του βιβλίου του Ενώχ, καθώς το κυρίως θέμα αυτής της ανθολογίας είναι η τελική κρίση.
Είναι το μέρος του βιβλίου που αναφέρεται στο επίμαχο αυτό σημείο της πτώσης των αγγέλων (Παρατηρητές). Και τα ονόματα αυτών: Σεμιάζας, ο αρχηγός μεταξύ όλων, Αρακίμπα, Αζαήλ, Ραμιήλ, Δανήλ, Εζεκήλ, Μπαραγκιζάλ, Αρμάρος, Μπαταρήλ, Ανανήλ, Ζακιήλ, Σαμσαπιήλ, Σαταρήλ, Τουρήλ, Ιομζαήλ, Σαριήλ
Περιγράφει πως οι έκπτωτοι αυτοί άγγελοι έρχονται σε ερωτική επαφή με τις γήινες γυναίκες και γεννούν γιγάντιους απογόνους (Νέφελιμ), ερχόμενοι σε αντίθεση με το θέλημα του Θεού. Οι άγγελοι αυτοί μετέδωσαν στους ανθρώπους απαγορευμένες γνώσεις και ικανότητες, Οι γίγαντες που προήλθαν από τη συνεύρεση αγγέλων – ανθρώπων σκόρπισαν πολύ αίμα στη γη. Σε αυτή την αφήγηση βλέπουμε περιγραφές βεβήλωσης των μυστηρίων. Οι έκπτωτοι εξέθεσαν την απόκρυφη και θεόπνευστη σοφία στις επίγειες γυναίκες με τρόπο ασεβή και να παίρνουν με βάναυση δύναμη πλεονεκτήματα από αυτή τη βεβήλωση του θεϊκού νόμου, με αποτέλεσμα την επικράτησή τους. Μόνο ένας κατακλυσμός θα μπορούσε να εξαλείψει αυτή τη μόλυνση και τη διαφθορά, και να προετοιμάσει το δρόμο για την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ του Θεού και του ανθρώπου, η οποία διαταράχθηκε από αυτά τα έκνομα πλάσματα… Ο Μιχαήλ, ο Γαβριήλ και ο Ραφαήλ άκουσαν τις εκκλήσεις των ταλαιπωρημένων, ανθρώπων απευθύνθηκαν στο Θεό κατηγορώντας τους έκπτωτους. Οι έκπτωτοι άγγελοι τιμωρήθηκαν και τα παιδιά τους καταστράφηκαν. Στον άγγελο Ουριήλ ανατέθηκε να πάει στο Νώε και να τον καθοδηγήσει να φτιάξει την κιβωτό, προκειμένου να σωθεί το ανθρώπινο γένος από την επερχόμενη καταστροφή. Έπειτα παρουσιάζεται ο Ενώχ να ανεβαίνει στους ουρανούς και να του ανατίθεται η αποστολή να ανακοινώσει στους αγγέλους ότι δε θα βρουν συγχώρεση και ειρήνη, και ότι το πνεύμα των Νέφελιμ θα παρέμενε στη γη. Τελειώνοντας το πρώτο αυτό χωρίο κάνει αναφορά στα ταξίδια του πατριάρχη σε μέρη όπου δεν είχε πατήσει άνθρωπος.

2. Το βιβλίο των παραβολών του Ενώχ (2ο βιβλίο)
Στο βιβλίο του Ενώχ βρίσκουμε τρεις παραβολές (αποκαλυπτικές ομιλίες) που αποδίδονται στον Ενώχ. Στη πρώτη παραβολή, αποκαλύπτεται ότι θα υπάρξει τελική κρίση. Ο Ενώχ βλέπει τα ιερά μέρη των αγίων, και βλέπει και τον Εκλεκτό, στου οποίου τις ημέρες η τιμιότητα θα επικρατήσει. Οι τίμιοι και οι εκλεκτοί θα τον ακολουθούν για πάντα.. Στη δεύτερη παραβολή φανερώνει ότι ο Εκλεκτός θα κρίνει τους αμαρτωλούς. Ο ουρανός και η γη θα μεταμορφωθούν και οι αμαρτωλοί θα εξαφανιστούν από προσώπου γης. Ο Υιός του Θεού θα έρθει στη Γη για να ανατρέψει τους δυνατούς. Σε εκείνες τις ημέρες οι έντιμοι θα προσεύχονται για εκδίκηση και το αίμα τους θα εμφανιστεί ενώπιον του Θεού μέχρι την κρίση,. Λέγεται ότι είχε δοθεί όνομα στον Υιό του Θεού πριν τη γέννησή του. Ο Υιός του Θεού, γνωστός ως Μεσσίας ή ο Εκλεκτός, θα κρίνει το ανθρώπινο είδος και τους αγγέλους. Στην τρίτη παραβολή αποκαλύπτονται περισσότερα σχετικά με την τελική κρίση. Οι τίμιοι θα λάβουν την αιώνια ζωή. Ο Θεός θα δείξει περισσότερο έλεος σε εκείνους που κατοίκησαν πάνω στη Γη την εποχή της κρίσης, αλλά θα αποδώσει αμοιβές και τιμωρίες.

3. Το βιβλίο των ουράνιων αστρικών σωμάτων (3ο βιβλίο)
Το βιβλίο αυτό είναι μία έκθεση των κοσμικών και των αστρολογικών φαινομένων. Ο Ενώχ ταξιδεύει στους ουρανούς υπό την καθοδήγηση του αρχάγγελου Ουριήλ. Χιλιάδες αγγέλων δουλεύουν για να ελέγχουν στο σύμπαν. Η γη ως αναπαράσταση είναι ένας επίπεδος δίσκος πάνω από το οποίο είναι τοποθετημένο ένας ημισφαιρικός ουρανός. Εκεί όπου βρίσκονται η γη και ο ουρανός υπάρχουν δώδεκα ανοίγματα, δώδεκα «πύλες, έξι στα δυτικά και έξι στα ανατολικά, μέσω των οποίων ο ήλιος και το φεγγάρι ανατέλλουν και δύουν». Εξηγείται επίσης ότι ο Θεός έχει οργανώσει το σύμπαν με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν οι άνθρωποι με το ηλιακό ημερολόγιο να κρατούν την ώρα.

4. Τα οράματα (4ο βιβλίο)
Στο εδάφιο αυτό βρίσκονται δύο οράματα. Ο Ενώχ προβλέπει την επερχόμενη πλημμύρα. Βλέπει τους ουρανούς να πέφτουν στη γη και τότε ολόκληρη τη γη να καταβροχθίζεται από ένα τεράστιο χάος. Είναι μία προφητική ενόραση μιας πλημμύρας η οποία θα μπορούσε να καταστρέψει τη γη. Ο Ενώχ καθοδηγήθηκε να προσευχηθεί έτσι ώστε να διασωθεί κάποιο αγαθό από την Κρίση: Ο Νώε και η οικογένειά του. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι από την οπτική πλευρά του συγγραφέα η πλημμύρα προεικονίζει την τελική κρίση και την καταστροφή των αμαρτωλών.
Ακολουθεί το όραμα της πορείας της μέχρι τότε ιστορίας, από τον Αδάμ μέχρι την περίοδο των Μακκαβαίων. Όλες οι δραματικές προσωπικότητες , όλες οι γενεές και οι Παρατηρητές περιγράφονται ως ζώα, με εξαίρεση το Νώε και το Μωυσή οι οποίοι μεταμορφώνονται από ζώα σε ανθρώπινες υπάρξεις. Ωστόσο οι άγγελοι εμφανίζονται ως λευκοί άνθρωποι. Για το λόγο αυτό το σημείο αυτό του βιβλίου αποκαλείται και ως Ζωώδης Αποκάλυψη.

5. Το γράμμα του Ενώχ (5ο βιβλίο)
Το μέρος αυτό είναι γνωστό ως το γράμμα του Ενώχ και αποτελείται από δύο εδάφια: την Αποκάλυψη των Εβδομάδων και την επιστολή του Ενώχ στους γιους του που περιλαμβάνει προτροπές προς τους τίμιους και συμφορές στους αμαρτωλούς . Εξηγεί ότι ξέρει πως θα έρθει η τελική κρίση όταν οι έντιμοι θα αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις κατηγορίες των αμαρτωλών, ενώ οι πονηροί θα τιμωρηθούν. Ότι ο Θεός διόρισε ένα χρονικό διάστημα για να αποδοθεί η δικαιοσύνη. Οι τίμιοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, να μη φοβούνται τους αμαρτωλούς ή να παραπλανιούνται από την ευημερία τους.

Πηγές:
www.abu.nb.ca/Courses?NTIntro/InTest/1Enoch.htm
www.themystica.com/mystica/articles/e/enoch_book_of_history.html
www.heaven.net.nz/writings/thebookofenoch.htm
www.meta-religion.com/World_Religions/Christianity/Other_Books/Old_Testament_Apocrypha/book_of_enoch.htm
Απόκρυφες Ιστορίες – εκδόσεις Αρχέτυπο