Αν και δεν το συνηθίζουμε στην ελληνική γλώσσα, σίγουρα όλοι μας θα έχει τύχει ν’ακούσουμε αυτήν την αστεία έκφραση «Hocus Pocus», που υπονοεί την «φτηνή» πρακτική Μαγεία. Ας μην ξεχνάμε και την γνωστή ομώνυμη ταινία, που τα κανάλια ποτέ δεν ξεχνούν να παίξουν κάθε Απόκριες. Από πού προέρχεται όμως; Ποια η ιστορία της;
Φαινομενικά είναι λατινικής προέλευσης, αλλά η πρώτη αναφορά στην έκφραση «Hocus Pocus», γίνεται στις αρχές του 17ου αιώνα. Σύμφωνα με το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, αποδίδεται σ’έναν θεατρικό μάγο/ταχυδακτυλουργό, που το καλλιτεχνικό του όνομα ήταν Hocus Pocus. Αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσε αύτη τη φράση, ως μέρος ενός ψευτολατινικού ξορκιού που είχε σκαρώσει για την παράστασή του: «hocus pocus, tontus talontus, vade jubeo celeriter». Ουσιαστικά, πρόκειται για ασυναρτησίες που απλά ακούγονται σαν λατινικά.
Παρόμοια υπόθεση υποστήριξε ο Thomas Ady στο βιβλίο του «A CANDLE IN THE DARK», το 1655. Σύμφωνα με αυτόν, προέρχεται από μάγο/ταχυδακτυλουργό της βασιλικής αυλής του βασιλιά James. Ο εν λόγω μάγος/ταχυδακτυλουργός, αυτοαποκαλούνταν «ο ποιό εξαιρετικός Hocus Pocus της Μεγαλειότητάς του». Λέγεται ότι το όνομά του το πήρε διότι πριν από κάθε του τρικάκι, φώναζε την ίδια φράση: «hocus pocus, tontus talontus, vade jubeo celeriter». Όπως είναι φανερό, δεν αποκλείεται να αναφέρεται στον ίδιο μάγο/ταχυδακτυλουργό.
Μια άλλη εικασία σχετικά με την προέλευσή της, παρουσιάστηκε από τον Αγγλικανό ιερωμένο John Tillotson, το 1694. Σύμφωνα με αυτόν, το «hocus pocus» είναι παραφθορά του λατινικού «hoc est enim meum corpus», που σημαίνει: «τούτο είναι το σώμα μου», που λέγεται κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκαθολικής Θεία Κοινωνίας.
Σύμφωνα με άλλες εικασίες, πρόκειται για μια έκκληση προς τον μάγο Ochus Bochus, της σκανδιναβικής λαογραφίας. Η ουαλική φράση «hovea pwca», που υποδηλώνει φάρσα καλικατζάρου, είναι άλλη μια υποψήφια πηγή, όπως και ο φημισμένος καλικάντζαρος Πακ, από το έργο του Σαίξπηρ «Όνειρο Θερινής Νυκτός».
Το 1634, δημοσιεύεται στην Αγγλία βιβλίο με τίτλο «Hocus Pocus Junior», το οποίο ιστορικά θεωρείται το πρώτο βιβλίο ολοκληρωτικά αφιερωμένο στην ταχυδακτυλουργία. Από τον τίτλο και μόνο, εύκολα συμπεραίνεται ότι ο συσχετισμός ταχυδακτυλουργίας και έκφρασης «Hocus Pocus», είχε πλέον ήδη εγκαθιδρυθεί το 1634. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, τo 1722, δημοσιεύεται στο Λονδίνο βιβλίο με τίτλο «The Whole Art of Hocus Pocus or Natural Magic, laid open and explained» («Ολόκληρη η Τέχνη του Hocus Pocus ή [αλλιώς] Φυσικής Μαγείας, ανοιχτή με εξηγήσεις»), το οποίο και πάλι αφορά εξ’ ολοκλήρου την Ταχυδακτυλουργία και στηρίζεται κατά μεγάλο μέρος στο προγενέστερό του, το «Hocus Pocus Junior». Το βιβλίο εκδόθηκε συνολικά 11 φορές, από το 1722 έως και το 1795. Μάλιστα, λέγεται ότι η ενδέκατη έκδοσή του, στην Φιλαδέλφεια της Αμερικής, πιθανολογείται ως η πρώτη έκδοση βιβλίου Ταχυδακτυλουργίας στον «Νέο Κόσμο».
Με την νεότερή της αναφορά λοιπόν, είναι ασφαλές να δεχτούμε ότι η έκφραση «Hocus Pocus» παρέμεινε στην ιστορία για να δηλώσει την Ταχυδακτυλουργία και όχι την Τέχνη της Μαγείας. Κατά πάσα πιθανότητα, το «μπλέξιμο» ξεκίνησε από την έκδοση του βιβλίου που αναφέρει το Hocus Pocus ως άλλη ονομασία της Φυσικής Μαγείας. Οπωσδήποτε συνέχισε με την μέχρι σήμερα παρανόηση της Ταχυδακτυλουργίας με την Τέχνη της Μαγείας.
Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μια έκφραση που παραμένει διάσημη… χωρίς ουσιαστικά να σημαίνει κάτι. Κι αυτό είναι εντυπωσιακό.
Πηγές:
WHAT’S THE ORIGIN OF “ABRACADABRA”, “HOCUS-POCUS” AND “PRESTO”?, by Cecil Adams
MUSEUM OF HOAXES
THE PHRASE FINDER
WORLD WIDE WORDS
A CANDLE IN THE DARK, by Thomas Ady
THE MASQUE OF AUGERES, by Ben Jonson
MAGIC ON THE EARLY ENGLISH STAGE, by Philip Butterworth
THE HISTORY OF THE ANGLO-SAXONS, by Sharon Turner
http://www.geniimagazine.com/wiki/index.php?title=Main_Page
Leave a Reply