Η Αναπαραγωγή των Ιδεών

Προσοχή στις Σκέψεις σας. Είναι Μεταδοτικές.

Σας έχει κολλήσει καμιά ιδέα πρόσφατα;

Ιδέες, σκέψεις, μνήμες και αναμνήσεις, απόψεις, πεποιθήσεις και πρότυπα συμπεριφοράς, Η Πληροφορία γενικότερα είναι μεταδοτική. Μια Ιδέα μπορεί να συμπεριφερθεί ως ίωση και να φροντίζει «η ίδια» για την διάδοσή της. Άλλωστε μια Ιδέα, από τη φύση της έχει ένα σκοπό στη «ζωή» της: Να διαδοθεί. Αλλιώς δεν έχει λόγο ύπαρξης και αργά ή γρήγορα ξεχνιέται και χάνεται και η ανυπαρξία τελικά δεν αρέσει σε κανέναν.

Οι ιδέες και οι πεποιθήσεις διαδίδονται όπως και οι ζωντανοί οργανισμοί. Πολλαπλασιάζονται με την αναπαραγωγή και μάλιστα με αυτό-αναπαραγωγικό τρόπο, όπως τα γονίδια. Αγωνίζονται για την διάδοσή τους. Έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν αντίγραφα του εαυτού τους, και πολλαπλασιάζονται όπως οι ζωντανοί οργανισμοί, περνώντας τις ιδιότητές τους στα αντίγραφά τους όπως η γενετική πληροφορία περνά διαμέσου των γονιδίων, στις επόμενες γενιές.

Η ιδέες έχουν τα δικά τους αναπαραγωγικά ‘γονίδια’. Τα ‘γονίδια’ των ιδεών ονομάστηκαν memes (από το genes=γονίδια). Ο όρος meme επινοήθηκε από τον Ρίτσαρντ Ντόκινς ο οποίος στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο», το 1976, την παρουσίασε ως κάτι ανάλογο με τα γονίδια. Η λέξη προέρχεται από το την ελληνική λέξη «μίμηση» και σχετίζεται και με τη Γαλλική «m¨Ίm» που σημαίνει «ίδιο, παρόμοιο. Το meme, προφέρεται «μηµ» όπως στο dream.
Ως πρόσφατος νεολογισμός χωρίς προηγούμενο, παρουσιάζει κάποια δυσκολία στο να αποδοθεί στην Ελληνική, αν και προέρχεται από αυτή. Έχει μεταφραστεί ως «μιμίδια» (από τα «γονίδια»), αλλά το «μιμίδια» δεν είναι και πολύ εύηχο στα ελληνικά. Προτίμησα να χρησιμοποιήσω τις λέξεις «μιμητής» και «μιμητές», για τα meme και memes.
Μιλάμε λοιπόν όχι για «ιδέες» αλλά «μιμητές» τους φορείς της γενετικής πληροφορίας των Ιδεών. Ο «μιμητής» – meme – είναι για το νου και τον πολιτισμό, ότι είναι το γονίδιο για τη βιολογία μας. Το θεμελιώδες δομικό στοιχείο τις κάθε ιδέας, σκέψης, ή πληροφορίας. Οι «μιμητές» συμπεριφέρονται όπως και τα γονίδια, μεταλλάσσονται, εξαπλώνονται, προσαρμόζονται και κυριαρχούν ή επισκιάζονται, διαδίδονται, άλλοτε επιβιώνουν, και άλλοτε αποτυγχάνουν και χάνονται.

Η επινόηση των «μιμητών» – memes – οδήγησε γρήγορα στην δημιουργία ενός νέου γνωστικού αντικειμένου που ονομάστηκε «Science of Memetics» – Επιστήμη της Μιμητικής η οποία εξετάζει τα είδη, τις συμπεριφορές, τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των «μιμητών», των γονιδίων της νόησης.
Οι «μιμητές», όπως και τα γονίδια, είναι αναπαραγωγικά μόρια που μπορούν να αντιγράφουν τον εαυτό τους. Αντιγραφείς που μέσα από Μιμητικές διαδικασίες είναι υπεύθυνες για κάθε γνώση, ιδέα, όνειρο, ή τέχνη και επιτρέπουν μια πολιτιστική, τεχνολογική και πνευματική εξέλιξη, που δεν είναι δυνατή από την βιολογική εξέλιξη. Με αυτήν την έννοια οι «μιμητές», οι οποίοι στη ουσία αποτελούν «αφηρημένη» σύλληψη και όχι κάτι το χειροπιαστό, είναι οι βασικοί υπεύθυνοι της εξάπλωσης του πολιτισμού.

Ως προς τη ‘φύση’ τους οι «μιμητές» των ιδεών παρομοιάζονται καλύτερα με τους ιούς και τα παράσιτα. Αυτό γιατί δεν έχουν πλήρη αυτό-αναπαραγωγική ικανότητα. Δεν μπορούν από μόνοι τους να αυτό-αναπαραχθούν. Χρειάζονται ένα υποδοχέα όπως οι ιοί ή ξενιστή όπως τα παράσιτα με τη βοήθεια του οποίου πολλαπλασιάζονται και διαδίδονται. Φυσικά αυτός ο υποδοχέας ή ξενιστής για μια «Ιδέα» και τους «μιμητές» της είναι ο ανθρώπινος νους, καθώς και ορισμένες ανθρώπινες ικανότητες και τεχνολογικές ανακαλύψεις παίζουν το ρόλο του «μεταφορέα» τους από νου σε νου.

Η όλη διαδικασία της εμφάνισης και διάδοσης μιας Ιδέας είναι ένας Κύκλος Ζωής. Ξεκινά με τη γέννηση της ιδέας σ’ έναν ανθρώπινο νου και συνεχίζεται για όσο αυτή η Ιδέα, με την αδιάλειπτη διάδοση έχει έναν χώρο μέσα στο νου των ανθρώπων. Γιατί υπάρχει και ο «θάνατος» των Ιδεών. Η Λήθη, όταν ξεχαστούν.

Ο «κύκλος» της ζωής μιας νοητικής διαδικασίας έχει ως εξής:
Η κάθε νοητική διαδικασία, σκέψη, ιδέα, άποψη, πεποίθηση, συναίσθημα ή αίσθηση, το κάθε ‘νόημα’ ξεκινά με την παρουσία του σ’ ένα ανθρώπινο νου. Είτε ως γέννημα του νου, είτε ως γνώση / πληροφορία που αποκτήθηκε. Μέσα της αυτή η Ιδέα, εμπεριέχει τα στοιχειά που θα της επιτρέψουν να δημιουργήσει αντίγραφά της και να διαδοθεί, αυτά που ονομάστηκαν memes ή «μιμητές». Τα αναπαραγωγικά στοιχεία των ιδεών.
Οι «μιμητές» κάθε Ιδέας είναι εκείνοι που παρακινούν τον φορέα-νου να την διαδώσει μέσα από τους διάφορους τρόπους επικοινωνίας. Αυτή είναι η εσωτερική ώθηση που νιώθουμε όταν θέλουμε να «βγάλουμε» προς τα έξω κάποια πληροφορία που έχουμε, από το κοινό κουτσομπολιό, μέχρι τις πολιτικές και θρησκευτικές μας απόψεις.
Μετά την αρχική εμφάνισή της, ο νους επεξεργάζεται την κάθε ιδέα και σκέψη. Μέσα από αυτή την επεξεργασία οι ιδέες, εφαρμόζονται στην πράξη, αλλάζουν, μεταβάλλονται, προσαρμόζονται, και όχι σπάνια, μεταλλάσσονται. Είναι σα να περνούν ένα στάδιο ‘επώασης’ μέχρι που ‘ωριμάζουν’ και είναι έτοιμες για να εξωτερικευτούν και να διαδοθούν.
Όταν συμβαίνει αυτό αρχίζουμε να νιώθουμε μια, συχνά ακατανίκητη, ώθηση να εξωτερικεύσουμε αυτό που σκεφτόμαστε ή αισθανόμαστε.
Αργά η γρήγορα ‘υποκύπτουμε’ στην παρακίνηση των «μιμητών» των σκέψεών μας και τις εξωτερικεύουμε. Φροντίζουμε για τη διάδοσή τους, ενώ πολλές φορές αυτό δεν είναι αναγκαίο, ούτε υποχρεωτικό. Παρόλα αυτά συμβαίνει, ακριβώς επειδή οι «μιμητές» αυτών των σκέψεων και πληροφοριών μας «σπρώχνουν» να το κάνουμε. Έτσι αρχίζουμε να εξωτερικεύουμε και να διαδίδουμε αυτά που υπάρχουν στο νου μας.
Η ένταση με την οποία οι μιμητές-αναπαραγωγοί των ιδεών μας ωθούν να τις διαδώσουμε δεν είναι πάντοτε η ίδια. Δεν έχουν όλοι οι «μιμητές» τις ίδιες δυνατότητες για παρακίνηση. Υπάρχουν δυνατοί και αδύνατοι «μιμητές» όπως υπάρχουν δυνατά και αδύνατα γονίδια και ο κάθε «μιμητής» έχει τις δικές του ιδιότητες.
Η αναπαραγωγική δύναμη της κάθε ιδέας εξαρτάται πολύ από τη σχέση της με την ανθρώπινη φύση. Μιμητές «Αναπαραγωγοί» ιδεών που σχετίζονται με βαθύτερα ένστικτα και τις βαθύτερες ανάγκες μας διαδίδονται με πολύ μεγάλη ευκολία, ενώ οι ιδέες που «θέλουν σκέψη» και βασίζονται στις ανώτερες νοητικές λειτουργίες δεν είναι το ίδιο εύκολο να διαδοθούν σα να είναι λιγότερο ελκυστικές.

Η πιο ευμετάδοτη μορφή «μιμητή» είναι η απλούστερη δυνατή, που απευθύνεται κατευθείαν στις «ανάγκες» των ανθρώπων προς τους οποίους διαδίδεται.
Σκεφτείτε:
ΑΛΛΑΓΗ! Ένα σύνθημα που κάποτε κούνησε την ελληνική κοινωνία και άλλαξε, τουλάχιστον, την Ελληνική πολιτική σκηνή. «Μιμητής» απλός, μια λέξη, απευθυνόμενος σε κάποια, εσωτερική ανάγκη – αίτημα – για κάτι καλύτερο, χωρίς να περιέχει κάποια απειλή που θα μπορούσε να ξυπνήσει «νοητικές» αντιστάσεις στους αποδέκτες της. Κάτι που η «άλλη πλευρά» προσπάθησε να αντιγράψει με την «ΚΑΘΑΡΣΗ» και ακόμα πιο επιτυχημένα το «ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ…»
Στην ίδια κατηγορία ανήκουν πολλά πολιτικά συνθήματα. Μερικά όπως η «ΑΛΛΑΓΗ» αν και ήταν για «ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ», ο χρόνος έδειξε ότι ήταν για «εκεί και τότε». Σήμερα το ίδιο σύνθημα – μιμητής – δεν αγγίζει όπως τότε.
Άλλα συνθήματα που δεν ήταν τόσο πετυχημένα ή είχαν πολύ σύντομη επιθυμία γιατί περιείχαν υπαινικτικά κάποια απειλή: «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο», «ΚΑΘΑΡΣΗ».
Πολλοί τέτοιοι μιμητές είναι εφήμεροι, αλλά υπάρχουν και διαχρονικοί: «Ο Ελληνικός Λαός έχει και μνήμη και κρίση» (!?) Σύνθημα με τα ίδια ικανά χαρακτηριστικά με την «ΑΛΛΑΓΗ» αλλά πιο διαχρονικό μήνυμα γιατί ικανοποιεί μια βαθύτερη ανάγκη, σε κάνει να νιώθεις καλά ακόμα και όταν υποψιάζεται ότι µια λογική εξέταση στο περιεχόμενο του μηνύματος το κάνει αμφίβολο.

Μέσα στο μυαλό υπάρχουν δύο ειδών «μιμητές» ιδεών. Κληρονομικοί σχετιζόμενοι με τα «ένστικτα» και τις «ορμές», και επίκτητοι, που μαθαίνονται.
Οι κληρονομικοί αφορούν πράγματα που αφορούν την επιβίωση και υπάρχουν στο νου χωρίς να έχουν διδαχθεί ποτέ. Για παράδειγμα οι φοβίες που αφορούν τα «ύψη», το «σκοτάδι» ή τα «ερπετά» φαίνονται να είναι «ενσωματωμένες» στο νου από την ώρα της γέννησης ακόμα.
Άλλα, τα περισσότερα, τα μαθαίνουμε με ευθύ ή πλάγιο τρόπο από την οικογένεια και την κοινωνία και τη συστηματική εκπαίδευση.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι διάδοσης «μιμητών». Ακόμα και ‘σεξουαλικώς’ μεταδιδόμενες ‘ιδέες. Αυτές αφορούν τη σεξουαλικότητα και τέτοιες είναι το «αντριλίκι», ή «μαγκιά», η «θηλυκότητα» κτλ. Ακόμα και το λεγόμενο «Μητρικό φίλτρο» η παραδοσιακά θεωρούμενη «ενστικτώδης» αγάπη της μητέρας προς το παιδί έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως «μιμητική», κοινωνικά μεταδιδόμενη ιδέα και όχι κάποιο γενετικά μεταδιδόμενο «ένστικτο».
Άλλοι «μιμητές» είναι κοινωνικώς μεταδιδόμενοι, όπως η επίδειξη του πλούτου (νεοπλουτισμός), το κύρος – status (το ρολόι και το κινητό σου ως σύμβολα κύρους) κτλ.

Οι επιτυχημένοι «μιμητές», κατά τον Ντόκινγκς, παρουσιάζουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

1. Πιστότητα Αντιγραφής.
Όσο πιο πιστό στο πρωτότυπο είναι το αντίγραφο, τόσο περισσότερο θα κρατηθεί στην αρχική του μορφή, ακόμα και μετά από πολλά αντίγραφα- των – αντιγράφων. Όπως όταν βγάζουμε φωτοαντίγραφα από φωτοτυπίες το περιεχόμενό τους γίνεται σύντομα ακατάληπτο. Είναι φανερό ότι όσο πιο απλό είναι το περιεχόμενο – μήνυμα – του μιμητή τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να αντιγραφεί σωστά. Η πολυπλοκότητα των πληροφοριών οδηγεί στο οι απλές και ευνόητες ιδέες να κυριαρχούν πάνω σε περισσότερο περίπλοκες αλλά λογικά και αντικειμενικά ορθές ιδέες.

2. Ταχύτητα Αντιγραφής.
Όσο πιο ταχύτερα γίνεται η αντιγραφή τόσο πιο γρήγορη είναι η διάδοση του μιμητή αντιγραφέα, συνεπώς και της Ιδέας που διαδίδει. Επίσης όταν ο συγκεκριμένος μιμητής μπορεί να εκμεταλλευτεί για τη διάδοσή του τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας η αντιγραφή του γίνεται πια πολύ ταχύτερη.

3. Μακροζωία.
Για όσο περισσότερο επιβιώνει μέσα από αντιγραφές η ίδια νοητική μορφή, τόσο περισσότερα αντίγραφά της μπορούν να γίνουν, άρα και η διάδοσή της να είναι μεγαλύτερη.

Εδώ συναντάμε και μια διαφοροποίηση στον τρόπο διάδοσης των μιμητών σε σχέση με τα γονίδια. Η διάδοσή των γονιδίων, είναι κάθετη, από γονέα σε παιδί. Ενώ η διάδοση των «μιμητών» ιδεών είναι οριζόντια καθώς η πληροφορία περνά από πρόσωπο σε πρόσωπο, κάτι σαν πολλαπλή γονιμοποίηση.
Ενώ το γονίδια μεταδίδονται από τον γονέα στον βιολογικό απόγονο, οι ιδέες μεταδίδονται από τον έναν στον άλλο με τα μέσα επικοινωνίας, λόγο, κίνηση, γραφή, ήχο και εικόνα. Γι’ αυτό και ο τρόπος διάδοσης των ιδεών ονομάζεται «Οριζόντιος» σε αντίθεση με εκείνων των γονιδίων που θεωρείται «κάθετος» από γενιά σε γενιά.
Ο χρόνος και η ταχύτητα διάδοσης είναι επίσης διαφορετικά. Η διάδοση των γονιδίων απαιτεί βήματα ‘μιας γενιάς’, ενώ οι ιδέες εξαπλώνονται πολύ γρηγορότερα. Όπως μια επιδημία ή μόλυνση. Αυτή η ομοιότητα της εξάπλωσης των ιδεών με την εξάπλωση μιας ασθένειας έχει κάνει ορισμένους να αποκαλούν τους μιμητές ιδεών (memes), ιούς του νου.
Η ομοιότητα σίγουρα υπάρχει αλλά μια τέτοια παρομοίωση δεν είναι πάντοτε ακριβής. Η μεταδιδόμενες ιδέες δεν είναι αναγκαστικά βλαβερές και ανεπιθύμητες όπως οι ασθένειες.
Η διαιώνιση των γονιδίων χρειάζεται το πέρασμα μιας γενιάς για να ολοκληρωθεί ένα μόνο «βήμα» αντιγραφής. Οι «μιμητές» ιδεών χρειάζονται λίγα μόνον λεπτά για να αντιγραφούν και να αναπαραχθούν, στο νου υποδοχής. Έτσι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ταχύτητα διάδοσης.
Τα γονίδια όμως έχουν πολύ μεγαλύτερη πιστότητα αντιγραφής ενώ οι «μιμητές» έχουν πολύ χαμηλότερη πιστότητα αντιγραφής. Οι ιδέες εύκολα ξεχνιούνται και εύκολα αλλοιώνονται μέσα στο μυαλό μας. Πόσο αλλάζει μια διήγηση καθώς διαδίδεται από στόμα σε στόμα. Ακόμα και η ίδιες ιδέες εμφανίζουν παραλλαγές από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό περιορίζει τις δυνατότητες ανάλυσης των «μιμητών». Όπως λένε «Κάθε άνθρωπος και μια γνώμη».

Υπάρχουν πολλοί τύποι «μιμητών» με διαφορετικές ιδιότητες, δυνατότητες και στρατηγικές διάδοσης ο κάθε ένας.
Οι μιμητές, τα αντιγραφικά μόρια των ιδεών, κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τις στρατηγικές επιβίωσης που χρησιμοποιούν:

Συμβιωτικοί
Οι συμβιωτικοί μιμητές είναι ωφέλιμοι στα μεμονωμένα άτομα. Επιβιώνουν με το να γίνονται χρήσιμοι στους φορείς τους. Αυτές ιδέες παράγουν επιθυμητά αποτελέσματα, γι’ αυτό και είναι πιο εύκολη η διατήρηση και η διάδοσή τους. Παραδείγματα:
– Κοίταζε πάντα προς και τις δυο κατευθύνσεις όταν περνάς ένα δρόμο.
– Η μαγιά κάνει το ψωμί να φουσκώνει.
Είναι συμβουλές που διευκολύνουν της ζωή μας ή και σώζουν ζωές.

Αλτρουιστικοί
Οι αλτρουιστικοί μιμητές είναι ωφέλιμοί στις ομάδες ανθρώπων. Επιβιώνουν με το να είναι διαθέσιμοι σε φορείς ικανούς να τις διαδώσουν. Εξασφαλίζουν τη σταθερότητα, με κόστος, ορισμένες φορές, τον περιορισμό των προσωπικών πράξεων επιβίωσης. Μερικές φορές τέτοιοι απομιμητές προτρέπουν τους φορείς τους να θυσιαστούν για το γενικότερο καλό της ομάδας της οποίας τα μέλη είναι φορείς αυτών των απομιμητών. Οι ηθικοί κώδικες και οι κώδικες συμπεριφοράς ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία:
– Μην σκοτώσεις
– Καλύτερα να δίνεις παρά να παίρνεις
Νόμοι, θρησκείες, φιλοσοφικά συστήματα, ιδεολογίες, ήθη και έθιμα εξαπλώνονται διαμέσου μιμητών Αλτρουιστικού τύπου.

Παρασιτικοί
Αυτοί οι απομιμητές δεν μπορούν ποτέ να είναι ευεργετικοί και πολλές φορές βλάπτουν. Επιβιώνουν χωρίς να νοιάζονται για τις ανάγκες των φορέων τους και πολλές φορές εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του ανοσοποιητικού συστήματος του νου των φορέων τους (της νοητικής ικανότητάς τους να απορρίπτουν καταστροφικές απόψεις). Πολλές φορές αυτοί οι απομιμητές αποθαρρύνουν την αμφίδρομη επικοινωνία και εμπεριέχουν απειλές, ψέματα, παραπλανητικές πληροφορίες και επιθετική συμπεριφορά.
– Πρέπει να σκοτώνεις τους εχθρούς για να προστατεύεις τον τρόπο ζωής σου
– Χρησιμοποίησε το προϊόν μας για να γίνεις ελκυστικότερη, πιο επιτυχημένος κτλ.

Χρησιμοποιούνται στη Διαφήμιση και προώθηση προϊόντων, από τις καταστροφικές λατρείες, προπαγανδιστικούς οργανισμούς, γενικά από εκείνους που ζητούν την προσοχή μας χωρίς να ενδιαφέρονται για εμάς.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι φορές που κάποια «απειλητική» προτροπή δεν αντιπροσωπεύει απειλή αλλά προειδοποίηση. Η διαφορά μεταξύ Αλτρουιστικών και Παρασιτικών μιμητών δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτη και κάτι που δεν ακούγεται καλό στ’ αυτιά μας δεν είναι αναγκαστικά παρασιτικό, εφ’ όσον είναι αλήθεια. Είναι προς το συμφέρον του καθενός αναγνωρίζει το περιεχόμενο των πληροφοριών που δέχεται, να εξαλείφει τους παρασιτικούς μιμητές από το νου – ακούγεται και αυτό σαν παρασιτικός απομιμητής (ΣτΣ)! – και να αναγνωρίζει τις πιθανές απειλές από Αλτρουιστικούς απομιμητές.

Οι Ιδέες εφ’ όσον μπορούν να είναι αντικρουόμενες μπορούν να παρουσιάζουν και ανταγωνιστική συμπεριφορά.
Είναι αυτή που σπρώχνει τον φανατικό οπαδό μιας πεποίθησης στο να «βλάψει» αν μπορεί τον οπαδό μιας αντίθετης άποψης, ακόμα και όταν λογικά ο άλλος άνθρωπος δεν είναι απειλή. Και βέβαια μπορεί να μην είναι απειλή για τον άνθρωπο, οι «μιμητές» όμως των ιδεών του ενός αντιλαμβάνονται την απειλή μιας αντίθετης ιδέας και σπρώχνουν τον άνθρωπο φορέα αυτής της ιδέας να πολεμήσει για λογαριασμό της. Πρόκειται για διαμάχη «μιμητικών» οργανισμών.
Το μυαλό μας είναι ένα μιμητικό όργανο και οι «μιμητές» των ιδεών μας έχουν συγκεκριμένους στόχους αναπαραγωγής. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί ο καθένας θέλει να σας πει τι να κάνετε, αλλά κανένας δεν ακούει τις συμβουλές σας; Αυτός είναι ο λόγος. Οι «μιμητές» που δεν είναι τίποτε άλλο από «ιδέες», προσπαθούν να αντιγράψουν τους εαυτούς τους σε άλλα μυαλά και οι «μιμητές» εκείνων των μυαλών προσπαθούν να κάνουν το ίδιο. Όταν οι άνθρωποι επικοινωνούν, προσπαθούν να περάσουν τις ιδέες τους στο κεφάλι κάποιου άλλου. Οι άνθρωποι μπλέκουν σε συζητήσεις όταν έχουν κάποιες διαφορετικές ιδέες που καταλαμβάνουν τον ίδιο εξελικτικό ‘χώρο’ στο νου τους. Η διαφωνία απλά αντιπροσωπεύει την προσπάθεια των μιμητών της κάθε πλευράς να κερδίσει / αποικίσει την νοητική περιοχή του άλλου.
Ακόμα και οι συγκρούσεις ερμηνεύονται όχι ως συγκρούσεις συμφερόντων αλλά ως πόλεμοι ιδεών, και πιο καλά πόλεμοι «μιμητών», των αναπαραγωγικών στοιχείων των ιδεών. Οι αυτοί ιδιότυποι ιδεολογικοί ‘πόλεμοι’ γίνονται με βιολογικούς όρους και εξελικτικούς μηχανισμούς, με όπλα όχι μικρόβια, ιούς και βακτηρίδια, αλλά «μιμητές», ιδέες, απόψεις, πεποιθήσεις.

Συχνά οι μιμητικές στρατηγικές διαφέρουν από τους στόχους των γονιδίων, γι’ αυτό και συχνά υπάρχει διάσταση ή και σύγκρουση μεταξύ των νοητικών και των φυσικών επιθυμιών μας “Το μεν πνεύμα πρόθυμο, η δε σαρξ ασθενής». Ο νους αντιμάχεται το σώμα όταν οι στόχοι των μιμητών των ιδεών μας συγκρούονται με τους στόχους των γονιδίων μας. Αυτό εξηγεί τη διάσταση μεταξύ σώματος και πνεύματος που νιώθουν οι άνθρωποι. Ενώ οι «εσωτερικές» διανοητικές διαμάχες περιγράφονται ως συγκρούσεις μεταξύ μιμητών που ανταγωνίζονται για τους ίδιους νοητικούς πόρους. Πολλές φορές δεν μπορούμε να θυμόμαστε δυο πράγματα ταυτόχρονα γιατί και τα δύο επιχειρούν να καταλάβουν τον ‘ίδιο’ νοητικό χώρο στο μυαλό μας.
Ακόμα, ο ψυχικός πόνος γίνεται νοητός ως μια «επανάσταση» των αναπαραγωγών ιδεών που φιλοξενούμε ενάντια στο νου μας.

Όλα αυτά γίνονται γιατί οι ιδέες πεθαίνουν όταν ξέχνιουνται, και φαίνονται να το “ξέρουν”. Γι’ αυτό και παρουσιάζουν και αυτές ένα «ένστικτο» αυτοσυντήρησης που αποτελεί και το κύριο κίνητρο των «μιμητών» ιδεών για την διάδοσή τους.
Όταν οι Ιδέες αποτυγχάνουν να διαδοθούν, πεθαίνουν, ξέχνιουνται. Κάτω από αυτό το πρίσμα υπάρχει «θάνατος των ιδεών» και Η Λήθη είναι το νεκροταφείο τους.

Θέλοντας να αποφύγουν ένα τέτοιο «πεπρωμένο» οι ιδέες καθώς διαδίδονται, αλλάζουν. Μεταλλάσσονται και προσπαθούν να προσαρμοστούν καλύτερα στις καταστάσεις. Οι Μεταλλάξεις των Ιδεών μπορεί να είναι τυχαίες ή και εκούσιες. Όταν είναι τυχαίες αυτό οφείλεται σε τυχαία προβλήματα ‘αναμετάδοσης’. Πρόκειται για το γνωστό μας ‘σπασμένο τηλέφωνο’. Από τον έναν στον άλλο, η ίδια πληροφορία ή ιδέα μπορεί να περάσει λίγο διαφορετικά, είτε γιατί δεν αναπαράγεται σωστά είτε γιατί δεν γίνεται σωστά αντιληπτή από τους αποδέκτες. Αυτές οι αλλαγές είναι άλλοτε ωφέλιμες και τις κάνουν πιο ευδιάδοτες και άλλοτε όχι. Άλλοτε οι αλλαγές γίνονται εσκεμμένα, από τους ανθρώπους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι πάντοτε και συνειδητές. Η πληροφορία πολλές φορές πρέπει να προσαρμόζεται για να γίνει το περιεχόμενό της καλύτερα αντιληπτό, και αυτό μπορεί να συμβεί «χωρίς να το καταλάβουμε». Άλλοτε οι αλλαγές είναι συνειδητές. Όταν οι μεταλλάξεις είναι εκούσιες (γίνονται εξ επίτηδες), γίνονται από τους ανθρώπους που τις μεταδίδουν και για να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό, να γίνουν πιο ‘εύπεπτες’ από τους αποδέκτες ή πιο ευπροσάρμοστες και ανθεκτικές στις ιδεολογικές Αντιρρήσεις Για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι στην κεντρική Αφρική σύντομα διαπίστωσαν ότι η φράση «Άσπρος σαν το χιόνι» δεν είχε νόημα για τους ντόπιους που δεν είχανε ποτέ δει χιόνι στη ζωή τους. Έτσι την μετάλλαξαν σε «Άσπρος όπως η ψίχα της καρύδας» ή κάτι παρόμοιο. Αν και το περιεχόμενο άλλαξε, γλωσσικά, το νόημα έμεινε το ίδιο και δημιούργησε τις επιθυμητές παραστάσεις στο νου των αποδεκτών. Και αυτό είναι μετάλλαξη, ωφέλιμη γιατί την κάνει πιο ευπροσάρμοστη..
Οι ιδέες μοιάζουν δηλαδή και αυτές να περνάνε μέσα από μια εξελικτική διαδικασία. Όπως ο «μιμητής» είναι ανάλογος του γονιδίου έτσι και η ιδεολογία είναι ανάλογη της βιολογίας και ο «μιμητής» ως ένα μικρό «αντιγραφικό» στοιχείο ιδεολογικής πληροφορίας πέρα από καταστάσεις που περνούν τα γονίδια ως βιολογικοί αντιγραφείς.

Η Αγορά, έχοντας συνειδητοποιήσει, ίσως πρώτη, αυτήν την μεταδοτική ιδιότητα των ιδεών είναι η πρώτη που έσπευσε να την εκμεταλλευτεί για το κέρδος, το οποίο βέβαια αποτελεί ένα πολύ ευγενές κίνητρο όσο μένει μακριά από την καταστροφική απληστία.

Υπάρχει και μια επιπλοκή εδώ. Οι σύγχρονες ‘μελετημένες’ από τις «Δυνάμεις της Αγοράς» , επιδημίες Ιδεών που πλήττουν ιδιαίτερα το μέρος εκείνου του πληθυσμού που με το ασθενέστερο ‘ανοσοποιητικό’ σύστημα. Τα παιδιά. Γι’ αυτό και η πλειοψηφία των κρουσμάτων που είναι γνωστά ως «μανίες» παρουσιάζεται στον παιδικό πληθυσμό.
Σκεφτείτε τις σύγχρονες ‘μανίες’. Μερικές είναι ανώδυνες, όπως η Δεινοσαυρομανία, άλλες είναι λιγότερο ανώδυνες όπως Pockemon-μανία κτλ. Αν και όχι πάντα τέτοιες μανίες κατευθυνόμενες από την Αγορά είναι συνήθως Παρασιτικού τύπου και δεν επιδιώκουν το συμφέρον των φορέων τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο τρόπος διάδοσης ξεφεύγει από τα κοινωνικά αποδεκτά όρια και γίνεται ‘μολυσματικός’ με την πιο επικίνδυνη έννοια της λέξης.
Τέτοιες καταστάσεις, αν και ήπιας μορφής, είναι συχνές στα σχολεία.
Δεν μπορώ να ξεχάσω ένα περιστατικό που έζησα στο δημοτικό τη δεκαετία του 70.
Ήταν Μόλις είχε βγει στην αγορά μια νέα κόλλα, «Yuppie» την έλεγαν για όσους θυμούνται. Με την κατάλληλη διαφήμιση η νέα κόλλα είχε ‘κατακτήσει’ το μαθητόκοσμο σε βαθμό ώστε να σημειώνονται περιστατικά προπηλακισμού προς εκείνους που χρησιμοποιούσαν την παλαιότερη κόλλα. Τέτοιο περιστατικό συνέβη μπροστά στα μάτια μου μέσα την τάξη του σχολείο μου. Κάποιος συμμαθητής μου σχεδόν έφαγε ξύλο από τους άλλους επειδή δεν είχε (ο μόνος στα 32 παιδιά!) τη «νέα κόλλα». Το περιστατικό μου έκανε φοβερή εντύπωση. Θυμάμαι ακόμα και το όνομά του ‘θύματος’. Προσωπικά δεν μπορούσα να καταλάβω το γιατί. Δεν είχα πάρει μέρος στον προπηλακισμό αλλά και δεν κινδύνευα αφού είχα και εγώ την «νέα κόλλα» στα χέρια μου…
Επρόκειτο για περίπτωση «μολυσματικής» δράσης «μιμητικής» ιδέας οξείας μορφής.

Παρόμοια συμπτώματα ‘μολυσματικών’ ιδεών συναντάμε και σε άλλους χώρους, όταν οι αυθαίρετες ιδέες κυριαρχούν της λογικής.
Μια κοινωνία που σου ζητά να είσαι IN μπορεί να είναι αποδεκτή. Μια κοινωνία που δεν σου αφήνει περιθώρια αλλά σε «απορρίπτει» αν δεν είσαι κάτι που θέλει, IN, πολιτικά ορθός, πατριώτης, φανατικός οπαδός κτλ. Είναι επικίνδυνη.
Ο χώρος του αθλητισμού και ιδιαίτερα του ποδοσφαίρου αποτελεί έναν τέτοιο πολύ ευνοϊκό χώρο διάδοσης μολυσματικών ιδεών.
Γενικά ο φανατισμός είναι κάτι σαν θρεπτικό υλικό για τη διάδοση των ιδεών, γι’ αυτό και οι ιδέες που θέλουν να διαδίδονται πολλές φορές ενθαρρύνουν το φανατισμό. Οι περιπτώσεις θρησκευτικού, αλλά και πολιτικού φανατισμού είναι τέτοιες.

Όπως καταλαβαίνετε διερευνάται από την «Μιμητική» ακόμα και η «Επιδημιολογία» των Ιδεών! Πρόκειται για συστηματική μελέτη της εξάπλωσης μια ιδέας, άποψης ή τάσης που αφορά όχι μόνο τις ιδέες που διαδίδονται αλλά και εκείνες που δεν διαδίδονται, ώστε να διερευνηθούν όλοι οι μηχανισμοί της εξάπλωσης της Σκέψης.

Υπάρχουν οι «μιμητές» κάθε Ιδέας. Υπάρχουν και τα μέσα, αποθήκευσης και μεταφοράς των Ιδεών, τα βιβλία, η μνήμη, ο λόγος, η Επικοινωνία. Πολλές φορές ξεχασμένες ιδέες που έχουν διατηρηθεί ξαναβρίσκουν το δρόμο τους προς τον ανθρώπινο νου. Άλλες φορές παραμένουν «ξεχασμένες» ακόμα και όταν υπάρχει πλήθος πληροφοριών για αυτές. Η αιτία μάλλον βρίσκεται στην αδυναμία των «μιμητών» της «ξεχασμένης» πληροφορίας να ξανακερδίσουν μια θέση μέσα στο νου των ανθρώπων, κυρίως γιατί η συγκεκριμένη θέση είναι ήδη κατειλημμένη από ισχυρότερους ανταγωνιστικούς «μιμητές» που εξυπηρετούν παρόμοιες ανθρώπινες ανάγκες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των «παλαιών» θρησκειών. Τα πάντα σχεδόν είναι γνωστά, ας πούμε για την αρχαία Αιγυπτιακή θρησκεία – που σε πολλά σημεία είναι ελκυστική. Πολλοί θέλουν να μάθουν γι’ αυτή. Παρόλα αυτά σχεδόν κανείς δεν παρακινείται στο να την ακολουθήσει και να την αναβιώσει. Η Πληροφορία υπάρχει αλλά οι «μιμητές» της δεν βρίσκουν την θέση για την οποία «εξελίχθηκαν» κενή στο νου των ανθρώπων και έτσι δεν ενεργοποιούν τους ανθρώπινους φορείς τους ανάλογα. Παρόμοια αλλά πλέον διαφορετική είναι η τύχη της Ελληνικής θρησκείας. Παρέμεινε εκτός των «θρησκευτικών» περιοχών των ανθρώπινων εγκεφάλων, για πάρα πολλά χρόνια. Οι «μιμητές» της δεν έβρισκαν κενή θέση ενώ ως γνώση οι πληροφορίες γι’ αυτήν ήταν διαδεδομένες. Ξαφνικά εδώ και λίγα χρόνια αυτό άρχισε να αλλάζει. Προφανώς στο νου των Ελλήνων εμφανίστηκε και πάλι κάποιο «κενό» για το οποίο ανταγωνίζονται ξανά οι «μιμητές» της αρχαίας Ελληνικής θρησκείας.

Αν μιλάμε για τις ιδέες ως επιδημικές, τότε μπορούμε να μιλάμε και για Συμπτώματα.
Oς σύμπτωμα ‘μόλυνσης’ από κάποια ‘ιδέα’ μπορούμε να θεωρήσουμε την αρχή της ασταμάτητης σκέψης για αυτήν. Την κλωθογυρίζουμε στο νου μας όπως πειράζουμε με τη γλώσσα κάτι που έχει κολλήσεις στα δόντια μας. Αν την ξεχνούσαμε δεν θα μας πείραζε, αλλά δεν την ξεχνάμε.
Αυτό δεν συμβαίνει με την κάθε ιδέα ή πληροφορία που δεχόμαστε. Άλλες τις απορρίπτει το «ανοσοποιητικό» σύστημα του νου μας. Άλλες τις θεωρούμε αυτονόητες και καθώς ανήκουν ήδη στο σύστημα σκέψης μας ‘χάνονται’ στο περιβάλλον και απομακρύνονται από την εστίαση της προσοχής μας. Μερικές όμως «φωνάζουν», σαν μια φωτιά μας τρωει από μέσα, και μας κάνουν να ‘θέλουμε’ να τις διαδώσουμε. Αυτές είναι και οι πιο ισχυρές. Μας ‘σπρώχνουν’ να τις διαδώσουμε, μας προτρέπουν με ένα αίσθημα του «επείγοντος».

Φυσικά όσο μιλάμε για Συμβιωτικούς και Αλτρουιστικούς μιμητές, η διάδοσή τους δεν αποτελεί «μόλυνση» με την αρνητική έννοια. Οι Παρασιτικοί όμως είναι μολυσματικοί και επικίνδυνοι και δυστυχώς πολύ διαδεδομένοι.
Πόσο ασφαλείς είμαστε; Όσο ασφαλείς είμαστε και από τις ιώσεις. Δηλαδή καθόλου, αν και υπάρχουν, όπως και στην περίπτωση των ιώσεων ορισμένα μέτρα που μπορούμε να πάρουμε για να προφυλαχθούμε. Εδώ έγκειται και η αξία της γνώσης για τους Μιμητικούς μηχανισμούς και τον τρόπο διάδοσης και αναπαραγωγής των Ιδεών.

Σήμερα ζούμε στην Εποχή της Πληροφορίας. Κάποτε η Πληροφορία αντιμετωπιζόταν ως δηλητήριο. Μάλιστα στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες μέχρι πολύ πρόσφατα η ελεύθερη διακίνηση της «Γνώσης», δηλαδή οι πληροφορίες και οι ιδέες, θεωρούνταν κάτι σαν πανούκλα. Γι’ αυτό και οι περισσότερες ιδεολογίες φροντίζουν να υπάρχουν οι λίγοι γνωρίζοντες και οι πολλοί ακολουθούντες.
Αυτό στις μέρες μας άλλαξε. Τώρα το αν αυτή η ανατροπή αποτελεί κάποιο ‘διάλειμμα’ ή σηματοδοτεί μια πραγματική στροφή, μόνο το μέλλον μπορεί να δείξει. Άλλωστε αυτή η αλλαγή δεν είναι και τέλεια.
Κάποτε, όχι πολύ παλιά, ήταν από δύσκολο έως και επικίνδυνο να εκφράσει κανείς τη γνώμη του. Σήμερα οι γνώμες είναι τόσες πολλές που τελικά χάνονται στον Ωκεανό του Πλήθους. Αποτέλεσμα, και τότε και τώρα η γνώση και η πληροφορία είναι καταχρηστικά στα χέρια εκείνων που «γνωρίζουν» καλύτερα, των συχνά αδαών «αρμοδίων».
Η Λογοκρισία έχει αντικατασταθεί από την Πολυλογία και το εκπληκτικό είναι ότι το αποτέλεσμα είναι το ίδιο! Η καθαρή Γνώση χάνεται μέσα στο πλήθος των πληροφοριακών ‘σκουπιδιών’ και είναι τόσο απροσπέλαστη από τους πολλούς όσο ήταν κάτω από καθεστώς λογοκρισίας. Γι’ αυτό η Λογοκρισία δεν έχει χαθεί σήμερα. Είναι σκεπασμένη κάτω από πολλά στρώματα «δημοκρατικών» διακηρύξεων αλλά καλά κρατεί.

Η κατανόηση της διάδοσης των Ιδεών και της Σκέψης μέσα από Μιμητικές διαδικασίες επιτρέπει της πρακτικές εφαρμογές της στους χώρους της σύγχρονης ζωής, τόσο στην βελτίωσή της όσο και στην καταπολέμηση των Παρασιτικών μιμητών, όπως η τρομοκρατία, ο πόλεμος, η βία, και οι θρησκευτικές διαμάχες ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η γνώση των μηχανισμών εξάπλωσης μπορεί να επιτρέψει ακόμα και την πρόγνωση της μελλοντικής πορείας των Ιδεών και της Σκέψης.

Γι’ αυτό: Προσοχή στις σκέψεις. Είναι μεταδοτικές. Προσοχή και στην άγνοια είναι και αυτή μεταδοτική.