Αθεϊσμός
Όπως προκύπτει και από την λέξη, Αθεϊσμός είναι η πίστη στην ανυπαρξία θεότητας («α» στερητικό + «θεός» = άθεος = αυτός που αρνείται την ύπαρξη Θεού)
Υπάρχει μεγάλη σύγχυση και παρερμηνεία του όρου «αθεϊστής», μιας και πολύ συχνά άνθρωποι αυτο-αποκαλούνται «αθεϊστές» ή τους αποκαλούν «αθεϊστές», ενώ ουσιαστικά είναι άθρησκοι ή αγνωστικιστές (που θα αναλύσουμε παρακάτω τι σημαίνουν).
Ένα μεγάλο μέρος ευθύνης γι αυτήν την παρερμήνευση, ανήκει στους αρχαίους Ρωμαίους, που ήταν οι πρώτοι που εμφάνισαν τον όρο «άθεος» και τον χρησιμοποιούσαν για τους πρωτο-Χριστιανούς, επειδή αρνούνταν την πίστη και την ύπαρξη των αρχαίων Θεών. Με τα χρόνια όμως τα πράγματα αντιστράφηκαν και πλέον «άθεος» ήταν αυτός που αρνούνταν την ύπαρξη του Χριστιανού Θεού ή ακόμα και την Θεϊκή υπόσταση του Χριστού. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, όπως είναι προφανές, ο όρος χρησιμοποιούνταν (και χρησιμοποιείται) λανθασμένα.
Πραγματικός άθεος είναι ο άνθρωπος που αρνείται την ύπαρξη Θεϊκού Όντος και φυσικά αρνείται την οποιαδήποτε θρησκεία, είτε αυτή είναι ο Χριστιανισμός, είτε είναι ο Παγανισμός κ.ο.κ.
Πολλά φιλοσοφικά ρεύματα χαρακτηρίστηκαν «Αθεϊσμός», άλλα δικαίως άλλα αδίκως. Τα γνωστότερα είναι ο Ουμανισμός και ο Ρασιοναλισμός:
Ουμανισμός:
Ο Ουμανισμός λέγεται και Ανθρωπισμός, αλλά για να μην δημιουργηθεί σύγχυση με τον όρο «ανθρωπιστής» που εννοεί και τον άνθρωπο που αγαπά και βοηθά τον συνάνθρωπό του, καλύτερα να διατηρήσουμε τον όρο «Ουμανισμός».
Ο Ουμανισμός λοιπόν, είναι κοσμική φιλοσοφία που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος και μόνο ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την ζωή του και την πορεία της. Κατ’ επέκταση, κάθε τι ζωντανό, είτε αυτό είναι άνθρωπος είτε είναι ζώο είτε είναι φυτό, υπάρχει, λειτουργεί και αλληλεπιδρά το ένα στο άλλο, υπό καθαρά φυσικούς νόμους και κανόνες, με πλήρη απουσία κάποιου υπερφυσικού όντος. Επιπλέον, ο Ουμανισμός δεν δέχεται την πιθανότητα μεταθανάτιας ζωής, ούτε φυσικά την πιθανότητα μετενσάρκωσης. Κάθε άνθρωπος ζει μονάχα μια φορά και δεν διαχωρίζεται σε σώμα και ψυχή, μα ο νους, το σώμα και ο χαρακτήρας (υποσυνείδητο) λειτουργούν ενωμένα ως μονάδα.
Ίσως αυτή η φιλοσοφία να δίνει την εντύπωση ατομικισμού και εγωκεντρισμού, μα δεν είναι, μιας και ο Ουμανιστής στοχεύει στην αυτο-βελτίωση και στον αυτο-σεβασμό και τονίζει ότι το άτομο οφείλει να ζει και να δρα με βάση τις ικανότητές του, συλλογικά και ατομικά, βελτιώνοντας το προσωπικό του μέλλον, αλλά ταυτόχρονα και το μέλλον της κοινωνίας του, αφήνοντας πίσω του έναν κόσμο καλύτερο για τις επόμενες γενιές. Κατευθύνει στην υπομονή και την ανεκτικότητα για τους συνανθρώπους, καθώς επίσης στην δικαιοσύνη και στις δίκαιες για όλους διαδικασίες μέσα στην κοινωνία.
Πατέρες του Ουμανισμού θεωρούνται ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας, μα ως ρεύμα με την μορφή που σήμερα γνωρίζουμε, εμφανίστηκε κατά την περίοδο της Αναγέννησης στην Ιταλία. Πολλοί διάσημοι επιστήμονες, όπως ο Αϊνστάιν, ο Φρόυντ, η Μαρί Κιουρί και άλλοι, χαρακτηρίστηκαν (και χαρακτηρίζονται) άθεοι, ενώ στην ουσία υπήρξαν ουμανιστές.
Ρασιοναλισμός:
Ο Ρασιοναλισμός (από το λατινικό «ratio» που σημαίνει «λογική») είναι φιλοσοφία που επικεντρώνεται στην λογική διαδικασία για την απόκτηση γνώσης.
Πατέρας του Ρασιοναλισμού θεωρείται ο Γάλλος επιστήμονας και φιλόσοφος Ren? Descartes του 17ου αιώνα, ο οποίος, επηρεασμένος από τον φιλόσοφο Σπινόζα και τον μαθηματικό Λέιμπνιζ, υποστήριξε πως με την λογική και μαθηματική συνέχεια και σκέψη, μπορεί ν’ ανακαλυφθεί η οποιαδήποτε αλήθεια, είτε αυτή είναι επιστημονική, είτε είναι φιλοσοφική.
Η άποψη των Ρασιοναλιστών για τον Θεό είναι λίγο πολύπλοκη: Ο Λέιμπνιζ υποστήριξε ότι υπάρχουν άπειρες βασικές (πρωταρχικές) μονάδες, οι οποίες αν και λειτουργούν αυτόνομα, αποτελούν μια πρωταρχική ουσία, από την οποία τα πάντα προήλθαν και η οποία έχει μερική συνείδηση. Ο Σπινόζα χαρακτήρισε αυτήν την ουσία «Θεό», χωρίς όμως να της αποδώσει υπερφυσικές ιδιότητες και νοημοσύνη που να επιβλέπει την πορεία του κόσμου. Κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και η πρωταρχική ουσία «Θεός» ευθύνεται μονάχα για τις πρώτες και βασικές ηθικές και ζωτικές αρχές του ανθρώπου.
Βλέπουμε λοιπόν ότι οι Ρσιοναλιστές είναι μεν «άθεοι» με την ευρεία έννοια του όρου, μιας και απορρίπτουν την υπερφυσικότητα που έχει αποδοθεί στο Υπέρτατο Ον, δεν απορρίπτουν όμως απόλυτα την έννοια «Θεός», μα απλά της δίνουν άλλες ιδιότητες, «μορφή» και ρόλο.
Πέραν του Ουμανισμού και του Ρασιοναλισμού, συναντάμε κι άλλα φιλοσοφικά ρεύματα που γενικεύοντας μπορούμε να τα αποκαλέσουμε «Αθεϊσμός», αλλά εξετάζοντάς τα προσεχτικότερα, παρατηρούμε ότι οι θέσεις τους δεν είναι και τόσο… άθεες, όπως επίσης παρατηρούμε ότι υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των ρευμάτων. Ένα απ’ αυτά, είναι ο Εμπειρισμός, που, αντίθετα με τον Ρασιοναλισμό, υποστηρίζει ότι η γνώση είναι απόρροια της εμπειρίας και με αυτήν την βάση μπορεί να βρεθεί η οποιαδήποτε αλήθεια. Άλλο γνωστό ρεύμα είναι αυτό των Υπαρξιστών, των οποίων η «γραμμή» μεταξύ θεϊσμού και αθεϊσμού, είναι πολύ λεπτή και όχι ευδιάκριτη.
Αυτά λοιπόν περί Αθεϊσμού. Ας δούμε τώρα 2 άλλες έννοιες που εντελώς λανθασμένα εντάσσονται στον Αθεϊσμό, μιας διαφωνούν κάθετα στην πρωταρχική θέση του Αθεϊσμού, δηλαδή στην απόρριψη της ύπαρξης Θεού:
Αγνωστικισμός
Ο Αγνωστικισμός «στέκεται» στην μέση μεταξύ Θεϊσμού και Αθεϊσμού. Όπως προκύπτει κι από την ίδια την λέξη: α-γνωστικός, δηλαδή «αυτός που δεν γνωρίζει», είναι εκείνος ο οποίος ούτε δέχεται μα ούτε και απορρίπτει την πιθανότητα ύπαρξης Υπέρτατου Όντος (Θεού). Θα μπορούσε να πει κανείς ότι διατηρεί μια ουδέτερη και σκεπτική στάση στο θέμα, ίσως μάλιστα γι αυτό συχνά στο παρελθόν οι αγνωστικοί χαρακτηρίστηκαν σκεπτιστές.
Ένας από τους γνωστότερους αγνωστικούς είναι ο Γερμανός φιλόσοφος Καντ.
Αθρησκεία
Παρόλο που από την λέξη και μόνο μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε την θέση του άθρησκου, λίγοι είναι εκείνοι που πραγματικά συνειδητοποιούν ότι είναι άθρησκοι.
Άθρησκος είναι εκείνος ο οποίος αποδέχεται την ύπαρξη Υπέρτατου Όντος, μα δεν ενστερνίζεται καμία από τις γνωστές θρησκείες του κόσμου. Για να το πούμε πιο απλά, ο άθρησκος έχει διαμορφώσει την προσωπική του φιλοσοφία και πίστη για το Υπέρτατο Ον, για το τι είναι, για το πως δρα, το πως αλληλεπιδρά στην ζωή του ανθρώπου και στην ανθρωπότητα εν γένει, το πως επικοινωνεί ο άνθρωπος μαζί Του κλπ. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Αθρησκεία είναι «αδελφάκι» του Πανθεϊσμού, αλλά αυτό που διαχωρίζει τις 2 έννοιες είναι αφ’ ενός το ότι ο Πανθεϊσμός έχει διαμορφωμένες πεποιθήσεις για το Υπέρτατο Ον, ενώ η Αθρησκεία όχι, κι αφ’ ετέρου το ότι η Αθρησκεία είναι προσωπική και μόνο φιλοσοφία του άθρησκου, γι αυτό και δεν μπορεί επ’ ουδενί να χαρακτηριστεί «ρεύμα».
Leave a Reply