Θρησκευτικό και Αποκρυφιστικό Λεξικό

Άββας
Αραμαϊκή λέξη που σημαίνει «πατέρας». Ο Χριστός την χρησιμοποιούσε όταν απευθυνόταν στον Θεό.

Αβραμικές
Ομάδα θρησκειών που αναγνωρίζουν τον Αβραάμ ως Πατριάρχη (συμπεριλαμβάνονται ομάδες από τον Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ).

Άγγελοι
Καλοκάγαθα πλάσματα που -όπως ορίζει και το όνομά τους- είναι οι αγγελιοφόροι του Θεού.

Άγιος / Αγία
Όρος που χρησιμοποιείται από όλες τις Χριστιανικές θρησκείες και αναφέρεται σε άνθρωπο που έχει φτάσει στην πνευματική ολοκλήρωση και έχει πράξει τουλάχιστον 3 θαύματα. Ο τίτλος είναι τιμητικός και δίδεται πάντα μετά θάνατον. Πιστεύεται ότι οι Άγιοι συνεχίζουν το έργο τους και μετά τον θάνατό τους, προστατεύοντας και καθοδηγώντας τους πιστούς. 

Αγνωστικισμός
Θρησκευτική φιλοσοφία των ανθρώπων που α) Δεν γνωρίζουν για το εάν υπάρχει Θεός ή όχι, ή β) Αναγνωρίζουν την ύπαρξη του Υπέρτατου Όντος αλλά δεν έχουν καταλήξει σε μια πιο συγκεκριμένη θρησκευτική φιλοσοφία σχετικά με Αυτό.

Αιρέσεις
Θεωρίες και πιστεύω που εναντιώνονται σε εκείνες του κυρίως σώματος της θρησκείας. 

Αλλάχ
Αραβική λέξη που σε ακριβής μετάφραση σημαίνει «Ο Ένας Αληθινός Θεός», αλλά έχει παραμείνει ως όνομα του Θεού.

Αμεμπτότητα
Η πίστη μερικών Χριστιανών ότι ο Χριστός δεν θα μπορούσε να αμαρτήσει, ακόμα κι αν το ήθελε.

Αμιλλενισμός
Θεωρία του Καθολικισμού, Προτεσταντισμού και μερικών εκκλησιών των Βαπτιστών σχετικά με το τέλος του κόσμου, που όμως έχει πλέον καταρριφθεί μιας και ήδη βρισκόμαστε στο «millennium». Η θεωρία υποστήριζε ότι το τέλος του κόσμου θα ερχόταν μαζί με την νέα χιλιετία. Τώρα, η θεωρία παραλλάχθηκε και υποστηρίζει ότι το «τέλος του κόσμου» και ο «Αντίχριστος» είναι περισσότερο μεταφορικοί όροι και όχι κυριολεκτικοί.

Αναγεννημένος ή Ξαναγεννημένος
Αναφορά σε εκείνους που αλλαξοπιστούν ως ενήλικοι (π.χ. «Αναγεννημένος Χριστιανός»). Ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως από τον Χριστιανισμό.

Αναγωγεία
Εσωτεριστική και μυστικιστική ερμηνεία αρχαίων κειμένων με σκοπό την αποκάλυψη βαθύτερων μυστικών εννοιών.

Ανάληψη
Αναφορά στην Χριστιανική πίστη της Ανάληψης του Σωτήρος (Χριστού) στους Ουρανούς αμέσως μετά την Ανάστασή Του.

Ανάσταση
Η πίστη πάνω στην οποία βασίζεται ο Χριστιανισμός και υποστηρίζει ότι ο Χριστός αφού τον θάνατό του πάνω στον σταυρό, επέστρεψε μετά από 3 ημέρες στην ζωή. Σε αυτές τις 3 μέρες επισκέφτηκε τους νεκρούς για να φέρει τον Λόγο του Θεού και σε εκείνους που είχαν πεθάνει πριν την γέννησή Του.

Ανιμισμός
Η θεωρία πως ότι έχει ύλη (έμψυχο ή άψυχο) έχει επίσης και κάποια μορφή ζωής, ενέργειας ή ακόμα και νοημοσύνης.
Υπάρχει και η ψυχολογική ερμηνεία του Ανιμισμού, που ουδεμία σχέση έχει με τα προαναφερόμενα.

Αντινομισμός
Θρησκευτική φιλοσοφία που υποστηρίζει ότι η πνευματική ολοκλήρωση προέρχεται αποκλειστικά και μόνο από την πίστη, και όχι από τις καλές πράξεις, ηθική ζωή κλπ.

Αντίχριστος
Πρόσωπο που αναφέρεται σε 2 Χριστιανικές Γραφές. Για κάποιους Χριστιανούς αναμένεται να γεννηθεί λίγο πριν το τέλος του κόσμου και να είναι ο αντιπρόσωπος του Σατανά. Για κάποιους άλλους Χριστιανούς λαμβάνεται ως προσωποποίηση μιας κατάστασης επικρατήσει πριν το τέλος του κόσμου, και όχι ως υπαρκτό πρόσωπο.

Αποκλειστικισμός
Η θεωρία που υποστηρίζει ότι η προσωπική αλήθεια είναι και η μόνη πραγματική αλήθεια.

Απολυτρωτική Θεολογία
Η ερμηνεία θρησκευτικής φιλοσοφίας με τρόπο τέτοιο ώστε να ευνοεί τους φτωχούς, τους καταπιεσμένους, τους ανάπηρους κλπ. Την συναντάμε πολύ συχνά μέσα στον Χριστιανισμό.

Απόστολος
Όρος που χρησιμοποιείται κυρίως από την Χριστιανική θρησκεία και αναφέρεται στους 12 μαθητές του Χριστού.

Αριανισμός
Χριστιανική αίρεση που έλαβε το όνομά της από τον Άριο που έζησε κατά τον πρώτο αιώνα μ.Χ. Η φιλοσοφία είναι ότι ο Θεός είναι ένας και μοναδικός, ο Χριστός είναι ο ίδιος ο Θεός ενσαρκωμένος και όχι ο Υιός Του και έτσι κατ’ επέκταση δεν υφίσταται η Αγία Τριάδα παρά μονάχα ο ένας Θεός.
Σημείωση: άλλο η Αριανή θρησκευτική αίρεση και άλλο η Αριανή φιλοσοφία (των Ναζί κλπ.)

Αρμαγεδδόν
Από το βιβλίο της Αποκαλύψεως, είναι η τελική μάχη μεταξύ Χριστού και Σατανά που προφητεύεται ότι θα λάβει χώρα στο Ισραήλ

Ασκητισμός
Συνώνυμο του Καλογερισμός. Βάση της θεωρίας που υποστηρίζει την διαμάχη μεταξύ ύλης και πνεύματος, πιστεύεται πως εάν ένας άνθρωπος απαρνηθεί τις ανάγκες της ύλης του και αφιερωθεί αποκλειστικά στις ανάγκες του πνεύματος, φτάνει γρηγορότερα στην φώτιση.

Βοντούν
Βλέπε σχετικό κείμενο

Γκουρού
Ασιάτης πνευματικός ηγέτης.

Γνωστικισμός
Κίνημα που χρονολογείται προ-Χριστιανικά και που γνώρισε την γενοκτονία από την Χριστιανική εκκλησία, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα. Η φιλοσοφία του κινήματος αποτελείται από ένα «κράμα» διαφόρων δογμάτων, αλλά το κύριο γνώρισμά του είναι η πίστη σε 2 Θεούς, ένας ο Υπέρτατος Πατέρας που προέρχεται από το αγαθό Φως, και ένας ο Δημιουργός που δημιούργησε τον κακό υλικό κόσμο. Ο λόγος σύγκρουσης της Χριστιανικής εκκλησίας με τους Γνωστικιστές, υπήρξε (και υπάρχει) το γεγονός ότι οι Γνωστικιστές λαμβάνουν ως Δημιουργό τον Ιαχωβά.

Γουίκα
Βλέπε σχετικό κείμενο

Δαίμονας
Κατά την Χριστιανική θρησκεία, άγγελος που απαρνήθηκε τον Θεό. Συνώνυμο του Έκπτωτος Άγγελος.
Για άλλες θρησκείες αναφέρεται στα κακόβουλα ή ακάθαρτα πνεύματα.

Δεοντολογική Ηθική
Η μελέτη των ύστατων αρετών και του πως θα έπρεπε να ζει ο άνθρωπος για να είναι απόλυτα ευτυχισμένος και να κάνει και τους γύρω του ευτυχισμένους.

Διαρχία
Η θρησκευτική πίστη που υποστηρίζει ότι οι Θεότητες έχουν διπλή υπόσταση, μια την καλή και μια την κακή, που λειτουργούν αναπόσπαστα. Οι περισσότερες (αν όχι όλες) Παγανιστικές θρησκείες είναι Διαρχικές.

Διαυλισμός ή Κανάλωση
Η ικανότητα των ψυχικών να γίνονται «δίαυλος» ή «κανάλι» των πνευμάτων ή των ψυχών των νεκρών. Αυτό σημαίνει ότι το πνεύμα ή ο νεκρός μπορεί να επικοινωνήσει στην δική μας διάσταση, χρησιμοποιώντας τον ψυχικό, μιλώντας δηλαδή μέσα από αυτόν. 

Διθεϊστής
Ο άνθρωπος που πιστεύει στην ύπαρξη 2 Υπέρτατων Όντων, το ένα αρσενικό και το άλλο θηλυκό.

Διοφυσισμός
Αντίστροφο του Μονοφυσισμός. Χριστιανική θεωρία που υποστηρίζει ότι ο Χριστός υπήρξε σώμα ανθρώπου και πνεύμα Θεού.

Διχοτόμηση
Αναφορά στην θεωρία που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαχωρίζεται στην ύλη του και στο πνεύμα του, τα οποία μπορούν να λειτουργούν ως ένα, αλλά και ξεχωριστά.

Δόγμα
Αναφορά στα πιστεύω και φιλοσοφία κάποιας θρησκείας.

Δογματικός ή Φανταμενταλιστής
Όρος που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά την δεκαετία του 1920 και αναφερόταν στους αυστηρά συντηρητικούς Χριστιανούς. Χρησιμοποιείται ακόμα για τους ανθρώπους που πιστεύουν ακράδαντα στο «πίστευε και μη ερεύνα». Επίσης, οι Δογματικοί υποστηρίζουν πως όλοι οι μη-Χριστιανοί είναι σατανιστές (αυτό σημαίνει ότι οι 2 στους 3 ανθρώπους στον κόσμο είναι σατανιστές).

Είδωλο
Γλυπτό, ζωγραφικός πίνακας ή άλλη αναπαράσταση Θεότητας ή Θείων πλασμάτων που χρησιμοποιείται για προσευχή.

Εκκλησιολογία ή Θρησκολογία
Η μελέτη των δογμάτων διαφόρων θρησκειών.

Εκκοσμίκευση
Η απαλλαγή του πνεύματος από θρησκευτικές επιρροές στην καθημερινότητα.

Ενσάρκωση
Κοινά γνωστή από τις Χριστιανικές διδασκαλίες, αλλά είναι όρος που χρησιμοποιείται από σχεδόν όλες τις θρησκείες. Είναι η ικανότητα του Υπέρτατου Όντος να γεννηθεί ως άνθρωπος για να διδάξει όταν αυτό το θεωρεί απαραίτητο.

Εξελιξιαρχιστής
Άνθρωπος που πιστεύει στην ύπαρξη του ανθρώπου λόγω φυσικής εξέλιξης. Κατά κύριο λόγο, ο Εξελιξιαρχιστής υποστηρίζει την Δαρβινική θεωρία της εξέλιξης του ανθρώπου. Οι περισσότεροι Άθεοι είναι και Εξελιξιαρχιστές.

Εξιλέωση
Σαν γενική ερμηνεία, σημαίνει την πνευματική ολοκλήρωση και κάθαρση που προσφέρει η ειλικρινής μετάνοια για κάποιο παράπτωμα.

Εξορκισμός
Διαδικασία που εκτελείται αποκλειστικά και μόνο από ιερέα, με σκοπό να ελευθερωθεί ένας δαιμονισμένος άνθρωπος από την κυριαρχία Δαίμονα που έχει καταλάβει το σώμα του.

Επίκληση
Το κάλεσμα ή πρόσκληση πνευμάτων ή νεκρών ή Θεοτήτων.

Εσχατολογία
Η μελέτη με σκοπό την πρόβλεψη της εξέλιξης της ανθρωπότητας βάση τα πιστεύω διαφόρων θρησκειών.

Ετεροθεϊσμός ή Δυθεϊσμός
Η θρησκευτική φιλοσοφία που πιστεύει σε 2 Θεούς ή έναν Θεό διπλής υπόστασης που εκφράζεται σε αρσενικό και θηλυκό (όπως στο Γουίκα) ή σε απόλυτο καλό και απόλυτο κακό (όπως στον Ζοροαστρισμό)

Ευγονική ή Ευγονισμός
Επιστημονικό πρόγραμμα που αρχικά δημιουργήθηκε και εφαρμόστηκε από τους Γερμανούς Ναζί κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρητικά, μπορούν να γεννηθούν «Άρια» παιδιά από γονείς που πληρούν κάποιους όρους. Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπήρξε ο προάγγελος της κλωνοποίησης.

Ηθική Κουλτούρα
Κίνημα που ιδρύθηκε από τον Φίλιξ Άντλερ στις αρχές του 20ου αιώνα. Σκοπός του Άντλερ υπήρξε να αντικαταστήσει τα θρησκευτικά πιστεύω με τις παραδόσεις και τα ήθη του κάθε λαού. 

Ημέρα της Κρίσης
Κατά την Χριστιανική θρησκεία, η ημέρα που θα ακολουθήσει την Ημέρα του Θεού και θα δικαστούν οι ανθρώπινες ψυχές για να σταλούν ανάλογα τους πράξεις τους στον Παράδεισο ή την Κόλαση.

Ημέρα του Θεού ή Ημέρα της Αποκαλύψεως
Κατά την Χριστιανική θρησκεία, η ημέρα της τελικής μάχης μεταξύ του Χριστού και του Σατανά.

Θαύμα
Γεγονός που προκαλείται μετά από Θεϊκή επέμβαση.

Θεία Δίκη
Η Θεϊκή επέμβαση για να τιμωρήσει τον άδικο ή να ανταμείψει τον δίκαιο.

Θεία Έμπνευση
Όταν το Υπέρτατο Ον επηρεάζει την σκέψη ενός ανθρώπου και τον βοηθά στην δημιουργία ενός έργου (γραπτού κυρίως) χωρίς λάθη αλλά και που αποκαλύπτει Θεϊκή γνώση.

Θεϊστής
Το αντίθετο του Αθεϊστής. Ο άνθρωπος που πιστεύει στην ύπαρξη του Υπέρτατου Όντος, ανεξάρτητα από την περαιτέρω θεο-φιλοσοφία και θρησκεία του.

Θρησκεία
Η οποιαδήποτε θεωρία-φιλοσοφία που σχετίζεται με την ύπαρξη (ή ΜΗ ύπαρξη) κάποιας Ανώτερης Δύναμης. Συνήθως συμπεριλαμβάνει «κώδικες» ηθικής και τρόπου ζωής, τελετουργίες και Θείους Νόμους.

Θρησκευτικά Μυστήρια
Επίσημες θρησκευτικές τελετές. Για τον Χριστιανισμό είναι τα: Βάπτιση, Κοινωνία, Χειροτόνηση, Γάμος και Κηδεία.

Θρύλος
Παραδοσιακή ιστορία που βασίζεται σε πραγματική ιστορία που όμως με τα χρόνια τείνει να υπερβάλει και να περικλείει φανταστικά στοιχεία.

Ιερά Εξέταση
Ομάδα ιερέων που έδρασαν κατά τον Μεσαίωνα και σκοπό είχαν την εξαφάνιση όλων των αιρέσεων και θρησκειών που δεν αναγνώριζαν την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Έχει παραμείνει στην ιστορία ως οργάνωση που αιματοκύλησε την Ευρώπη.

Ιερές Γραφές
Κάθε θρησκεία έχει τις Ιερές Γραφές της στις οποίες βασίζεται το δόγμα της. Π.χ., για τους Χριστιανούς είναι η Βίβλος, για τους Μωαμεθανούς το Κοράνι, για τους Εβραίους το Τανάκ κλπ.

Ιεροσυλία
Η κλοπή ιερών αντικειμένων ή/και καταστροφή ιερών ναών/χώρων.

Καθαρτήριο
Θεωρία των Καθολικών Χριστιανών που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι αφού πεθάνουν, εάν προορίζονται για τον Παράδεισο, περνούν ένα διάστημα σε ένα χώρο στον οποίο εξαγνίζονται μέσω τιμωρίας και μετά εισάγονται στον Παράδεισο. Η πίστη αυτή δεν έγινε ποτέ δεκτή από την Ορθόδοξη και την Προτεσταντική εκκλησία.

Καλβινισμός
Αιρετική Χριστιανική φιλοσοφία του John Calvin που υποστηρίζει ότι μερικοί άνθρωποι θα «σωθούν» όποιες κι αν είναι οι εγκόσμιες πράξεις τους.

Καμπάλα
Μυστικιστική και αποκρυφιστική εβραϊκή παράδοση που -μεταξύ των άλλων- σκοπεύει στην ερμηνεία του Torah.

Κάρμα
Βουδιστικός και Ινδουιστικός όρος που αναφέρεται στο σύνολο των πράξεων ενός ανθρώπου κατά την διάρκεια της ζωής του, που θα ορίσουν την κατάστασή του στην επόμενη ενσάρκωσή του.

Κίνημα των Μονοϊσουητών
Χριστιανική αίρεση που υποστηρίζει ότι το Υπέρτατο Ον πρώτα υπήρξε ως Θεός, μετά ως Χριστός και τέλος ως Άγιο Πνεύμα.

Κόβεν ή Σύναξη Μαγισσών ή Μυστικιστικό Τάγμα
Ομάδα μυημένων που εργάζονται σχεδόν πάντα όλοι μαζί. Ένα παραδοσιακό Κόβεν αποτελείται από 13 μυημένες γυναίκες που αντιπροσωπεύουν τα 13 φεγγάρια που αποτελούν ένα έτος.
Σήμερα, τα Κόβεν μπορούν να ξεκινήσουν από 3 άτομα έως αναρίθμητα.

Κοντισιοναλισμός
Η θρησκευτική φιλοσοφία που υποστηρίζει ότι οι κακοί άνθρωποι μετά τον θάνατό τους θα βασανιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα στην κόλαση και μετά θα εξαφανιστούν (θα πάψουν να υπάρχουν με την οποιαδήποτε μορφή)

Κοράνι
Το σύνολο των ιερών γραφών των Μουσουλμάνων, αντίστοιχο της Βίβλου.

Κοσμογονίες
Θεωρίες σχετικά με το πως και γιατί δημιουργήθηκε το σύμπαν.

Κοσμολογίες
Θεωρίες σχετικά με την δομή του σύμπαντος

Κουάκερ
Η κοινή ονομασία της «Κοινότητας Φίλων» που αποτελείται από θρησκευτικούς ομοϊδεάτες.

Κουμφουκιανισμός
Οι απόψεις είναι μάλλον διχασμένες για τον Κουμφουκιανισμό. Άλλοι τον βλέπουν σαν θρησκεία ενώ άλλοι σαν φιλοσοφία. Ο Κουμφούκιος (από τον οποίο και προέρχεται) ιστορικά σίγουρα υπήρξε και έζησε στην Κίνα 6ο αιώνα π.Χ., μα η η σύγχυση συμβαίνει λόγω του ότι κάποιοι τον θεωρούν ενσάρκωση Θεού ενώ άλλοι απλά έναν φιλόσοφο.

Λόγος
Το όνομα του Υπέρτατου Όντος κατά την θεωρία που υποστηρίζει ότι το Σύμπαν κυβερνάται από μια ανώτερη μορφή νοημοσύνης. Η θεωρία αυτή υποστηρίχθηκε αρχικά από τους αρχαίους Έλληνες και αργότερα από τους Χριστιανούς («εν αρχή ο Λόγος»)

Μαντεία
Αναφορά σε όλες τις μεθόδους/τέχνες με τις οποίες μπορεί να προβλεφθεί το μέλλον.

Μαριανιστές
Χριστιανική αίρεση που υποστηρίζει ότι η Αγία Τριάδα αποτελείται από τον Πατέρα, την Μητέρα (Παναγία) και τον Υιό (Χριστό).

Μεταηθική
Η μελέτη των ηθικών συστημάτων με σκοπό την ανάλυσή τους και το κατά πόσο βασίζονται στην αντικειμενικότητα.

Μετενσάρκωση
Θεωρία που αποδέχονται αρκετές θρησκείες (κυρίως της Ανατολής) που υποστηρίζει ότι η ψυχή ενός πλάσματος (όχι μόνο ανθρώπου) μετά τον θάνατο της ύλης (σώματος) μπορεί να αναγεννηθεί μέσα σε μια άλλη ύλη (σώμα).

Μηδενισμός
Από την θρησκευτική της πλευρά, είναι η θεωρία που υποστηρίζει πως οι κακόψυχοι άνθρωποι παύουν να υπάρχουν μετά θάνατο σε οποιαδήποτε μορφή. Μια Χριστιανική παραλλαγή αυτής της θεωρίας υποστηρίζει ότι οι κακόψυχοι άνθρωποι μετά θάνατο, πρώτα βασανίζονται στην Κόλαση και μετά παύουν να υπάρχουν σε οποιαδήποτε μορφή.
Υπάρχει και η επιστημονική θεωρία του Μηδενισμού, που ουδεμία σχέση έχει με τα προαναφερόμενα.

Μιλλενιλιασμός
Θεωρία που πιστεύει ότι ο κόσμος θα ξεκινήσει να μεταμορφώνεται σε μια τέλεια κοινωνία μετά το 2000.

Μιναρές
Πυργωηδές θρησκευτικό κτίσμα όπου ανεβαίνει ιερέας και καλεί τους Μουσουλμάνους πιστούς σε προσευχή 5 φορές την ημέρα.

Μοναρχιανισμός
Χριστιανική αίρεση που πιστεύει ότι ο Θεός είναι μοναδική οντότητα και ο Χριστός ένας φτωχός άνθρωπος που γεννήθηκε από αγνή γυναίκα κι έτσι υιοθετήθηκε από τον Θεό.

Μονισμός
Η θεωρία που υποστηρίζει ότι τα πάντα (Θεός, Άνθρωπος, ύλη, πνεύμα κλπ) είναι έκφραση του ιδίου Ενός.

Μονοθεϊστής
Ο άνθρωπος που πιστεύει σε ένα Θεό, συνήθως αρσενικής φύσης.

Μονοφυσισμός
Το αντίθετο του Δυφυσισμός. Η θεωρία που υποστηρίζει ότι ο Χριστός είχε μονάχα μια φύση, την Θεϊκή.

Μοντερνισμός
Ως θρησκευτικός όρος, αναφέρεται στο κίνημα που ξεκίνησε κατά τον 19ο αιώνα και αποτελείται από ανθρώπους που λαμβάνουν την Βίβλο ως ιστορικό στοιχείο και όχι ως Θεόπνευστο έργο, αναλύοντάς την λογικά.

Μύθος
Παραδοσιακή ιστορία που συνήθως δεν έχει καμία πραγματική βάση.

Μυστικισμός
Μια τρίτη μορφή γνώσης που δεν βασίζεται ούτε στην επιστημονική αλλά ούτε και στην θρησκευτική αλλά σε ένα «κράμα» και των δύο.

Ναός
Κτίσμα που εγείρεται για να συγκεντρώνονται οι πιστοί με σκοπό την προσευχή και την τέλεση των ιερών μυστηρίων της θρησκείας τους. 

Νατουραλισμός
Η θεωρία που υποστηρίζει ότι όλα τα φαινόμενα και γεγονότα μπορούν να εξηγηθούν με τους φυσικούς νόμους και δεν υπάρχει καμία Υπέρτατη Δύναμη πίσω από αυτά. Συχνά σχετίζεται λανθασμένα με τον Αθεϊσμό.

Νεοπαγανισμός
Θρησκεία που βασίζεται στις αρχαιότερες θρησκείες του κόσμου και έχουν τροποποιηθεί ώστε να αρμόζουν στα σημερινά δεδομένα. Ο Νεοπαγανισμός διαχωρίζεται σε πάμπολλα θρησκευτικά κινήματα, όπως π.χ. Νεοδρουιδισμός, Νεοσαμανισμός, Νεοελληνισμός κλπ.

Νιρβάνα
Νοητική κατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχουν καθόλου αρνητικά συναισθήματα και αισθήσεις, παρά μόνο η αίσθηση απέραντης γαλήνης, ειρήνης και ευφορίας.

Ντάρμα
Κατά τα διδάγματα του Βούδα, σημαίνει την υπέρτατη αλήθεια και τον φυσικό νόμο.

Ξενογλωσσία ή Γλωσσολαλιά
Αναφορά στην ικανότητα μερικών ανθρώπων να αρχίζουν να μιλούν σε άγνωστη γι εκείνους (και συχνά για όλους) γλώσσα, κατά την διάρκεια που βρίσκονται σε θρησκευτική έκσταση. Για κάποιες Χριστιανικές αιρέσεις, θεωρείται ευλογία Θεού και ότι συμβαίνει μονάχα σε χαρισματικούς και ευσεβείς πιστούς. 

Ξενοθεϊσμός
Η πίστη σε πολλές Θεότητες όπου όμως μόνο μία είναι η Υπέρτατη.

Οικουμενία
Η προσπάθεια μερικών θρησκειών να ενώσουν κάτω από ένα δόγμα όλες τις παραδόσεις του κόσμου.

Ουνιταρισμός
Α) Μονοθεϊστική θεωρία που υποστηρίζει ότι ο Θεός είναι μονάδα και όχι τριάδα.
Β) Θρησκευτικό κίνημα με απουσία δόγματος που υποστηρίζει ότι ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να αναζητήσει μόνος του το δικό του δόγμα.

Παγόδα
Ασιατικό θρησκευτικό κτίσμα που κατασκευάζεται ως θρησκευτικό μνημείο ή μικρός ναός.

Παιδοβαπτισμός
Το θρησκευτικό πιστεύω που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να βαπτίζεται εν όσο είναι ακόμα βρέφος. Τον συναντάμε σχεδόν αποκλειστικά στις Χριστιανικές θρησκείες.

Παλινορθισμός ή Μορμονία
Μικρό θρησκευτικό κίνημα που υποστηρίζει ότι ο Χριστιανισμός σαν θρησκεία «πέθανε» κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. και ξαναναγεννήθηκε αργότερα από τον Τζόσεφ Σμιθ με την «Εκκλησία του Ιησού Χριστού».  

Πανταχού Παρουσία
Η πίστη ότι το Υπέρτατο Όν είναι παντού παρόν.

Παρωχιμενισμός
Θεωρία Χριστιανικής αίρεσης που υποστηρίζει ότι όλα όσα προφητεύτηκαν από τις Γραφές έχουν ήδη συμβεί κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Πελαγιανισμός
Φιλοσοφία που βασίζεται στον Πελάγιο που έζησε κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. Ο Πελάγιος δίδασκε ότι δεν υπάρχει προπατορικό αμάρτημα και πως όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται αμόλυντοι αλλά παρασύρονται σε αμαρτίες αργότερα κατά την διάρκεια της ζωής τους. Τα διδάγματά του ανακηρύχθηκαν αιρετικά από την Χριστιανική εκκλησία.

Πλουραλισμός
Κατά την θρησκευτική του ερμηνεία, η θεωρία που υποστηρίζει ότι όλα τα θρησκευτικά δόγματα είναι εξίσου σωστά.

Πνευματισμός
Όρος που έχει προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στην ερμηνεία του. Κάθε θρησκεία τον αντιλαμβάνεται διαφορετικά αλλά οι ερμηνείες που φαίνεται να υπερισχύουν είναι:
Α) Η αφιέρωση στα μεταφυσικά/θρησκευτικά θέματα
Β) Το σύνολο των πράξεων που προκαλούν την πνευματική και σωματική ανύψωση με αποτέλεσμα την προσωπική ευτυχία αλλά και των γύρω.

Προοδευτική Θεολογία
Η μελέτη με σκοπό την εύρεση του Θεού μέσα από την ανθρώπινη ιστορία, με βάση την λογική και την εμπειρία.

Προσευχή
Λεκτική και νοητική επικοινωνία με το Υπέρτατο Ον.

Ρασιοναλισμός
Προτεσταντική αίρεση που δημιουργήθηκε κατά τον 18ο αιώνα. Υποστηρίζει ότι η Βίβλος μπορεί να αναλυθεί ως ιστορικό κείμενο και ότι η ύπαρξη κάποιου Υπέρτατου Όντος μπορεί να αποδειχθεί με λογικά επιχειρήματα.

Ρασταφαρισμός
Ένα μάλλον νέο θρησκευτικό κίνημα που ξεκινά (και προς το παρόν περιορίζεται) στους Τζαμαϊκανούς και Αφρικανούς της Αμερικής. Το πιστεύω τους είναι πως η μαύρη φυλή αποτελεί την μετενσάρκωση του Βιβλικού Ισραήλ (η ευνοούμενη φυλή του Θεού).

Σαμανισμός
Βλέπε σχετικό κείμενο

Σάμπαθ
Ημέρα προσευχής και ξεκούρασης, αφιερωμένη στον Θεό. Για τους Εβραίους κάθε Σάββατο, για τους Χριστιανούς κάθε Κυριακή.

Σάμπατ
Βλέπε σχετικό κείμενο

Σαμσαρά
Όρος που χρησιμοποιείται από τους Βουδιστές και αναφέρεται στον αέναο κύκλο της γέννησης-ζωής-θανάτου-αναγέννησης.

Σβάστικα ή ο Αγκυλωτός Σταυρός
Πανάρχαιο σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε από αρκετές αρχαίες θρησκείες. Ανάλογα την φορά του συμβόλιζε την αρσενική-Ηλιακή ύπαρξη και την θηλυκή-Σεληνιακή ύπαρξη. Κατά μια άλλη ερμηνεία συμβόλιζε τις 4 βαθμίδες ύπαρξης. Κατά τον Βουδισμό συμβολίζει την καρδιά του Βούδα. Οι θρησκευτικές ερμηνείες του είναι πάμπολλες αλλά δυστυχώς παρέμεινε γνωστός στην σύγχρονη ιστορία από τους Ναζί ως σύμβολο των Αρίων και μαζικής σφαγής που προκάλεσαν.

Σεάνς (S?ance)
Η συγκέντρωση μικρού αριθμού ανθρώπων (συνήθως από 3 έως 5) με σκοπό την επικοινωνία με την ψυχή κάποιου νεκρού. Συνήθως την συγκέντρωση καθοδηγεί ένας ψυχικός.

Σιντοϊσμός
Ιαπωνική θρησκεία που βασίζεται στην φυσιολατρεία. Αποτελεί κράμα πολλών Παγανιστικών θρησκειών, κυρίως όμως επηρεάζεται από τον Σαμανισμό.

Σιχισμός
Ασιατική θρησκεία που αποτελεί κράμα του Ινδουισμού και του Εβραϊσμού.

Στίγματα
Η ανεξήγητη παρουσία πληγών στο σώμα -κυρίως γυναίκας- στα ίδια σημεία που πιστεύεται ότι είχε τραυματιστεί ο Χριστός κατά την Σταύρωση (παλάμες, πόδια, μέτωπο και στήθος). Πιστεύεται ότι είναι Θεϊκό σημάδι ότι ο άνθρωπος που παρουσιάζει αυτές τις πληγές έχει φτάσει στην πνευματική ολοκλήρωση.

Συγκριτικές θρησκείες
Οι θρησκείες που διαμορφώνουν την φιλοσοφία τους από ένωση τουλάχιστον 2 διαφορετικών θρησκευτικών δογμάτων.

Σχετικισμός
Φιλοσοφία που υποστηρίζει ότι όλες οι θρησκείες μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά, μιας και οι διαφορές τους είναι ασήμαντες.

Σχίσμα
Η επίσημη διαίρεση της Χριστιανικής εκκλησίας σε Ορθόδοξη και Καθολική, το 1054 μ.Χ.

Ταλμούδ
Εβραϊκή Ιερά Γραφή που αποτελείται από 2 μέρη, το Μίσνα και το Γεμάρα.

Τανάκ
Η Εβραϊκή «Βίβλος». Το όνομα προκύπτει από τα αρχικά των 5 βιβλίων από τα οποία αποτελείται.

Ταοϊσμός
Ασιατική θρησκεία που ιδρύθηκε από τον Λάο-Τσε τον 6ο αιώνα π.Χ. Αρχικά υπήρξε ένας συνδυασμός φιλοσοφίας και ψυχολογίας αλλά αργότερα εξελίχθηκε σε θρησκευτικό δόγμα.

Τελετή
Πράξεις συμβολικές που συνήθως συμπεριλαμβάνουν χορό και τραγούδι, και έχουν ως σκοπό την επικοινωνία με κάποια Θεότητα. Ανάλογα την θρησκεία διαμορφώνονται και τα δρώμενα της τελετής.

Τζεόσουα
Το τιμητικό όνομα του Χριστού στα Εβραϊκά που σημαίνει «Σωτηρία του Θεού». Στα ελληνικά προφέρεται Ιησούς, στα λατινικά Ιεσούς και στα αγγλικά Τζέσους.

Τζίνι
Μουσουλμανικός όρος που αναφέρεται και ακάθαρτο πνεύμα (δαίμονα) που αρέσκεται να λαμβάνει μορφή ανθρώπου ή ζώου. 

Τριχοτόμηση
Η θεωρία που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος αποτελείται από 3 κομμάτια, το σώμα, την ψυχή και το πνεύμα.

Φορολογία της Δεκάτης
Η δωρεά του 10% του εισοδήματος στην εκκλησία.

Χαντίθ
Η διδασκαλία και οι πράξεις του Μωάμεθ

Χατζής
Μουσουλμανικός τιμητικός τίτλος για εκείνους που έχουν κάνει το ταξίδι μέχρι την Μέκκα για προσκύνημα. Κατά το Κοράνι, κάθε Μουσουλμάνος πρέπει να κάνει τουλάχιστον μια φορά στην ζωή του αυτό το ταξίδι.

Χριστολογία
Η μελέτη της ζωής και διδασκαλίας του Χριστού.